Akty organów egzekutywy z mocą ustawy we współczesnym polskim prawie i myśli konstytucyjnej / Maciej Pisz

O doniosłym znaczeniu aktów organów egzekutywy świadczy fakt, że są one silnie zakorzenione w polskiej tradycji konstytucyjnej i są powszechnie wykorzystywane w praktyce ustrojowej niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej, służąc m.in. jako narzędzie implementacji prawa unijnego.

W publikacji przedstawiono całokształt zasad ustrojowych oraz wartości i standardów konstytucyjnych. Ponadto zaprezentowano w niej obecne podejście polskiego ustrojodawcy do instytucji aktów organów egzekutywy z mocą ustawy i postulaty de lege ferenda w tym przedmiocie.

Autor porusza także inne istotne zagadnienia, w szczególności: parlamentarny system rządów, źródła prawa, zasady wyłączności ustawy i podziału władz, postulaty zapewnienia działaniu instytucji publicznych rzetelności i sprawności oraz zreformowania parlamentarnego procesu legislacyjnego w Polsce w kierunku jego optymalizacji.

Książka przeznaczona jest dla pracowników administracji publicznej zajmujących się legislacją oraz implementacją prawa UE. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedstawicieli nauki.

Wykaz skrótów................................................................................... 9
Wstęp.................................................................................................... 11
Rozdział I
Założenia instytucjonalne aktów organów egzekutywy z mocą ustawy............................... 23
1. Uwagi wstępne........................................................................... 23
2. Pojęcie „akty organów egzekutywy z mocą ustawy”........... 25
3. Kategorie aktów organów egzekutywy z mocą ustawy........ 36
3.1. Akty wydawane na podstawie ogólnej normy kompetencyjnej zawartej w konstytucji i akty wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego.... 39
3.2. Akty wydawane w normalnych warunkach ustrojowych i akty wydawane w nadzwyczajnych warunkach ustrojowych.................................................... 45
4. Nazwy aktów organów egzekutywy z mocą ustawy występujące w praktyce ustrojowej.............. 49
5. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a instytucja ustawodawstwa delegowanego........... 56
6. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy jako źródło prawa......................................... 65
7. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy jako wyjątek od zasady wyłączności parlamentarnego stanowienia aktów rangi ustawowej............................................................. 76
8. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy jako forma stanowienia norm prawnych o charakterze ustawowym................. 83
9. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a konstytucyjna zasada podziału władz, parlamentarny proces legislacyjny i system rządów parlamentarnych........ 97
Rozdział II
Uwarunkowania instytucji aktów organów egzekutywy z mocą ustawy z punktu widzenia historii polskiego prawa konstytucyjnego..................................................................... 113
1. Uwagi wstępne........................................................................... 113
2. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a polska tradycja ustrojowa przed 1918 rokiem.......... 116
3. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w okresie II Rzeczypospolitej.......................... 122
3.1. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w latach 1918–1919............................................................. 122
3.2. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w okresie obowiązywania tzw. Małej Konstytucji z 1919 roku....................... 130
3.3. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w pierwszym okresie obowiązywania Konstytucji marcowej (do tzw. noweli sierpniowej z 1926 roku)...... 141
3.4. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w okresie obowiązywania tzw. noweli sierpniowej.................................... 151
3.5. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w Konstytucji kwietniowej................................................ 163
4. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a akty wydawane przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy i Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej............................ 181
5. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w tzw. Małej Konstytucji z 1947 roku........................... 189
6. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 1952 roku.................... 196
7. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy a nowela kwietniowa................................ 205
8. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w tzw. Małej Konstytucji z 1992 roku....................... 208
Rozdział III
Uwarunkowania aktów organów egzekutywy z mocą ustawy we współczesnym polskim prawie i myśli konstytucyjnej........ 217
1. Uwagi wstępne........................................................................... 217
2. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w projektach konstytucji przedłożonych Zgromadzeniu Narodowemu.............................................................................. 218
3. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy w pracach Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.......... 245
4. Zakres i sposób uregulowania instytucji aktów organów egzekutywy z mocą ustawy w Konstytucji RP z 1997 roku................................................................................. 261
5. Rozporządzenia z mocą ustawy przewidziane w art. 234 Konstytucji RP............................................. 280
6. Ocena instytucji rozporządzeń z mocą ustawy przewidzianej w art. 234 Konstytucji RP.............. 298
Rozdział IV
Akty organów egzekutywy z mocą ustawy we współczesnym polskim prawie konstytucyjnym na tle doświadczeń ustrojowych innych wybranych państw współczesnych............ 303
1. Uwagi wstępne........................................................................... 303
2. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy na tle doświadczeń ustrojowych Republiki Włoskiej.............................. 305
3. Akty organów egzekutywy z mocą ustawy na tle doświadczeń ustrojowych V Republiki Francuskiej..................... 327
Rozdział V
Postulaty de lege ferenda w przedmiocie instytucji aktów organów egzekutywy z mocą ustawy w polskim prawie konstytucyjnym................................................................................. 345
1. Uwagi wstępne........................................................................... 345
2. Kwestia zasadności i zakresu ewentualnych zmian ustrojowych................................... 346
3. Postulaty rozszerzenia katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce................. 364
3.1. Kwestia wyraźnego podziału kompetencji ustawodawczych pomiędzy legislatywę a egzekutywę oraz wprowadzenia aktów o charakterze konkurencyjnym dla ustaw zwykłych............................. 364
3.2. Postulat wprowadzenia do Konstytucji RP instytucji rozporządzenia z mocą ustawy w celu implementacji prawa Unii Europejskiej.................................................... 369
4. Postulaty stanowiące uzupełnienie proponowanych zmian ustrojowych w obrębie aktów organów egzekutywy z mocą ustawy...................................................... 396
4.1. Koncepcja zreformowania parlamentarnego procesu legislacyjnego w kierunku jego optymalizacji oraz usprawnienia systemu rządów i systemu wzajemnych relacji pomiędzy parlamentem, rządem i Prezydentem...................................................................... 396
4.2. Postulat zmodyfikowania parlamentarnego procesu legislacyjnego dotyczącego implementacji prawa Unii Europejskiej................................................................ 400
4.3. Postulat ustanowienia dodatkowych mechanizmów ochrony spójności projektów ustaw w trakcie procesu legislacyjnego...................................................................... 408
4.4. Postulat zakładający zwiększenie znaczenia instytucji konsultacji publicznych w trakcie procesu legislacyjnego...................................................................... 420
4.5. Postulat zmodyfikowania parlamentarnego procesu legislacyjnego w zakresie rządowych i poselskich projektów ustaw.................................................................. 424
4.6. Postulat usprawnienia systemu rządów i systemu wzajemnych relacji pomiędzy parlamentem, rządem i Prezydentem...................................................................... 426
Zakończenie........................................................................................ 431
Bibliografia......................................................................................... 435