Struktura pojęciowa czasowników strachu / Marta Dobrowolska-Pigoń

Książka przedstawia analizę semantyki polskich czasowników strachu z wykorzystaniem założeń i pojęć lingwistyki kognitywnej, szczególnie gramatyki kognitywnej Ronalda Langackera. Celem podjętych badań było przede wszystkim uchwycenie zróżnicowania znaczeń motywowanego użyciem różnych konstrukcji gramatycznych. Analizując werbalne wykładniki pojęć z kategorii STRACHU, autorka badała zjawiska prototypowości i stopniowalności cech na różnych poziomach: w obrębie charakterystyki poszczególnych leksemów i w obrębie kategorii. Przeprowadzone analizy pozwoliły potwierdzić przekonanie językoznawstwa kognitywnego o znaczeniotwórczej roli gramatyki, a także wstępną obserwację dotyczącą przecinania się zakresów znaczeniowych poszczególnych czasowników. Analiza wykazała również, że rozróżnienia na poziomie treści pojęciowej znajdują odzwierciedlenie w dystrybucji określonych typów składniowo-leksykalnych.

„Praca przynosi wnikliwe studium semantyki konstrukcji składniowych przy czasownikach z grupy strachu, przeprowadzone z twórczym wykorzystaniem kognitywizmu i empirycznych badań korpusowych”.
Z recenzji prof. dr hab. Iwony Nowakowskiej-Kempnej

Marta Dobrowolska-Pigoń pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania naukowe obejmują językoznawstwo kognitywne, gramatykę kognitywną, semantykę emocji. Jest członkinią Grupy Technologii Językowych Politechniki Wrocławskiej oraz Centrum Badań Kognitywnych nad Językiem i Komunikacją Uniwersytetu Wrocławskiego.

WSTĘP

1. PODSTAWY METODOLOGICZNE

1.1. Sposoby reprezentacji znaczenia w językoznawstwie kognitywnym

1.2. Anna Wierzbicka – metajęzyk semantyczny i scenariusze kulturowe

1.3. Gramatyka kognitywna: główne założenia i pojęcia

1.3.1. Podstawowe wymiary obrazowania

1.3.2. Czasownik jako relacja temporalna

1.3.3. Implikacje metodologiczne

1.4. Struktura składniowa a jej aspekt semantyczny

2. CZYM SĄ EMOCJE

2.1. Hipoteza markera somatycznego

2.1.1. Emocje w ujęciu Josepha LeDoux: oś koła strachu

2.2. Psychologiczne teorie emocji

2.2.1. Funkcjonalność emocji

2.2.2. Uniwersalność emocji

2.3. Naukowa charakterystyka strachu

2.3.1. Strach z perspektywy biologicznej

2.3.2. Strach w psychologii

3. UCZUCIA W REFLEKSJI JĘZYKOZNAWCZEJ

3.1. Definiowanie uczuć. Propozycja Anny Wierzbickiej

3.2. Językowe uniwersalia emocji

3.3. Analiza predykatów uczuć

3.4. Propozycja leksykograficznego opisu nazw uczuć Jurija Apresjana

3.5. Badania nad semantyką emocji w językoznawstwie kognitywnym

3.6. Wnioski

4. KATEGORIA STRACHU

4.1. Badania nad językowymi wykładnikami strachu

4.2. Charakterystyka kategorii strachu

5. STRUKTURA POJĘCIOWA CZASOWNIKÓW STRACHU. ANALIZA MATERIAŁOWA

5.1. Ogólna charakterystyka polskich czasowników nazywających emocje

5.1.1. Zwrotność czasowników nazywających uczucia

5.1.2. Modele zdań wyrażających emocje

5.2. Wybór i wstępna charakterystyka analizowanych leksemów

5.3. Zasady analizy jakościowej

5.4. Analiza stanowych czasowników strachu

5.4.1. Bać się

5.4.1.1. Typ pierwszy: ‘bać się’

5.4.1.2. Typ drugi: ‘bać się czegoś’

5.4.1.3. Typ trzeci: ‘bać się o kogoś / o coś’

5.4.1.4. Typ czwarty: ‘bać się (coś) zrobić / robić’

5.4.1.5. Typ piąty: ‘bać się zrobienia / robienia czegoś’

5.4.1.6. Typ szósty: ‘bać się, że…’

5.4.1.7. Typ siódmy: ‘bać się, czy…’

5.4.1.8. Typ ósmy: ‘bać się, by/aby/żeby…’

5.4.1.9. Podsumowanie analizy czasownika bać się

5.4.2. Martwić (się)

5.4.2.1. Typ pierwszy: ‘martwić się’

5.4.2.2. Typ drugi: ‘martwić się czymś / kimś’

5.4.2.2.1. Podtyp: ‘martwić się czymś’

5.4.2.2.2. Podtyp: ‘martwić się kimś’

5.4.2.3. Typ trzeci: ‘martwić się o coś / o kogoś’

5.4.2.4. Typ czwarty: ‘martwić się robieniem / zrobieniem czegoś’

5.4.2.5. Typ piąty: ‘martwić się (tym), że…’

5.4.2.6. Typ szósty: ‘martwić się, czy…’

5.4.2.7. Typ siódmy: ‘martwić się, jak…’

5.4.2.8. Podsumowanie analizy czasownika martwić (się)

5.4.3. Obawiać się

5.4.3.1. Typ pierwszy: ‘obawiać się czegoś / kogoś’

5.4.3.2. Typ drugi: ‘obawiać się o coś / o kogoś’

5.4.3.3. Typ trzeci: ‘obawiać się coś zrobić / robić’

5.4.3.4. Typ czwarty: ‘obawiać się zrobienia / robienia czegoś’

5.4.3.5. Typ piąty: ‘obawiać się, że…’

5.4.3.6. Typ szósty: ‘obawiać się, czy…’

5.4.3.7. Podsumowanie analizy czasownika obawiać się

5.4.4. Niepokoić (się)

5.4.4.1. Typ pierwszy: ‘niepokoić się’

5.4.4.2. Typ drugi: ‘niepokoić się czymś / kimś’

5.4.4.3. Typ trzeci: ‘niepokoić się o coś / o kogoś’

5.4.4.4. Typ czwarty: ‘niepokoić się robieniem / zrobieniem czegoś’

5.4.4.5. Typ piąty: ‘niepokoić się (tym), że…’

5.4.4.6. Typ szósty: ‘niepokoić się, czy…’

5.4.4.7. Podsumowanie analizy czasownika niepokoić (się)

Spis treści

5.4.5. Denerwować (się)

5.4.5.1. Typ pierwszy: ‘denerwować się’

5.4.5.2. Typ drugi: ‘denerwować się czymś / kimś’

5.4.5.3. Typ trzeci: ‘denerwować się o coś / o kogoś’

5.4.5.4. Typ czwarty: ‘denerwować się robieniem / zrobieniem czegoś’

5.4.5.5. Typ piąty: ‘denerwować się (tym), że…’

5.4.5.6. Typ szósty: ‘denerwować się (tym), czy…’

5.4.5.7. Typy graniczne: z zaimkami przysłownymi gdy, kiedy, jak oraz ze spójnikami przyczynowymi bo, ponieważ, gdyż

5.4.5.8. Podsumowanie analizy czasownika denerwować (się)

5.4.6. Lękać się

5.4.6.1. Typ pierwszy: ‘lękać się’

5.4.6.2. Typ drugi: ‘lękać się czegoś / kogoś’

5.4.6.3. Typ trzeci: ‘lękać się o kogoś / o coś’

5.4.6.4. Typ czwarty: ‘lękać się coś zrobić / robić’

5.4.6.5. Typ piąty: ‘lękać się robienia / zrobienia (dziania / wydarzenia się) czegoś’

5.4.6.6. Typ szósty: ‘lękać się, że…’

5.4.6.7. Typ siódmy: ‘lękać się, czy…’

5.4.6.8. Typ ósmy: ‘lękać się, by/aby/żeby…’

5.4.6.9. Podsumowanie analizy czasownika lękać się

5.4.7. Drżeć, truchleć, tchórzyć

5.4.7.1. Drżeć

5.4.7.2. Truchleć

5.4.7.3. Tchórzyć

5.4.7.4. Podsumowanie analizy czasowników drżeć, truchleć i tchórzyć

5.4.8. Przerażać (się)

5.4.8.1. Analiza wystąpień czasownika przerażać w Narodowym Korpusie Języka Polskiego

5.4.8.2. Przerazić (się) w świetle danych korpusowych

5.4.8.3. Podsumowanie analizy czasownika przerażać (się)

5.4.9. Trwożyć (się)

5.4.9.1. Typ pierwszy: ‘trwożyć się’

5.4.9.2. Typ drugi: LM rzeczownikowy

5.4.9.3. Typ trzeci: ‘trwożyć się zrobieniem / robieniem czegoś’

5.4.9.4. Typ czwarty: ‘trwożyć się o kogoś / o coś’

5.4.9.5. Typ piąty: ‘trwożyć się, że…’

5.4.9.6. Podsumowanie analizy czasownika trwożyć (się)

PODSUMOWANIE

Kategoria strachu

Czasowniki związane z centrum i peryferiami kategorii strachu

Typy konstrukcji – charakterystyka

Znaczenie rozprawy i perspektywy badawcze

BIBLIOGRAFIA

INDEKS OSÓB