Literatura i jej konteksty / Monika Malessa-Drohomirecka

Podobno irysy były ulubionymi kwiatami mistrzów ukiyo-e. W każdym razie widać je wyraźnie na drzeworycie Eishosai Choki z 1795 roku. Przedstawia on matkę i syna spacerujących po ogrodzie w majową noc. Chłopiec z przejęciem patrzy na taniec świetlików zataczających koła na nocnym niebie. Oliwkowe kimona stapiają się z rzędami irysów, a widza przyciąga rozświetlona czerń nocy. Tego drzeworytu akurat nie ma na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie, lecz udostępniona na niej zwiedzającym część kolekcji Krzysztofa Jasieńskiego jest równie godna uwagi. Motywem ją spajającym jest Onna (kobieta).

[Fragment książki]

Uwaga autorki nie zatrzymuje się wyłącznie – o czym zresztą świadczy sam tytuł publikacji – na literaturze. Książkę tworzą także artykuły ukazujące filozoficzne, historyczne i polityczne zaplecze kultury. Dlatego będzie w niej można znaleźć omówienia i analizy książek takich jak Spowiedź rewolucjonisty Józefa Tischnera czy reportaży Mileny Jesenskiej Ponad nasze siły, ale także biografii George’a Orwella autorstwa D.J. Taylora. Mają w niej także swoje miejsce recenzje i relacje z wystaw (m.in. Rzeźba polska XIX i XX wieku, Koszycka moderna, Sztuka na nazistowskim indeksie) oraz prezentacje książek ukazujących wpływ mediów społecznościowych na kulturę (D. Ugrešić, Kultura karaoke). Ważną grupę stanowią artykuły dotyczące książek odnoszących się do Holocaustu bądź od strony dokumentalnej (C. Perechodnik Spowiedź), bądź w trybie socjologicznych rozważań (Alvin H. Rosenfeld, Podwójna śmierć).


Teksty, które składają się na książkę Moniki Malessy-Drohomireckiej, reprezentują zróżnicowane tematycznie i gatunkowo formy publicystyki literackiej. Powstawały na przestrzeni ponad trzydziestu lat. Tym, co je łączy, jest osobiste spojrzenie oraz ciekawe komentarze autorki, dobrze zorientowanej w różnych aspektach bieżącego życia literackiego, kulturalnego i społecznego. Daje ona własne świadectwo odbioru charakterystycznych dla epoki zjawisk artystycznych, postaw i poglądów, jakże cenne – dla historyków i badaczy literatury.

[prof. dr hab. Jolanta Dudek]


Monika Malessa-Drohomirecka ‒ doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, wieloletni pracownik Ośrodka Dokumentacji i Badania Twórczości Josepha Conrada na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiego Towarzystwa Conradowskiego. Przez wiele lat związana współpracą z Nowymi Książkami i Toposem publikowała także w Tygodniku Powszechnym, Twórczości, Ruchu Literackim, Zeszytach Filozoficznych, Kulturze Współczesnej, Yearbook of Conrad Studies. Autorka książki Konwencje. Stereotypy. Złudzenia. Relacje kobiet i mężczyzn w prozie Josepha Conrada (2017) oraz wykładów literackich poświęconych pisarzom pierwszej połowy XX wieku. Założycielka Stowarzyszenia im. Marka Hłaski.

Zamiast wstępu

Część pierwsza. Literatura.

Misterium poznania

Janusz S. Pasierb, Zdejmowanie pieczęci, 1982

Raport ze „strefy skażeń”

Piotr Bratkowski, Strefa skażeń, 1983

„Nie kompromitować bytu bełkotem”

Manuela Gretkowska, Kabaret metafizyczny, 1995

Topor oswojony

Roland Topor, Cafe Panika. Historyjki taksówkowe, przeł. J. Kortas, 1982

Pożegnanie pewnej prowincji

Horst Bienek, Opis pewnej prowincji, przeł. B. Fac, 1994

Demokracja w krzywym zwierciadle

Henryk Mann, Miasteczko, 1978

W labiryncie przeczuć

Cesare Pavese, Plaża, przeł. A. Dukanović, 1979

Podróż do granic poznania

Poczta na południu. Antologia młodej prozy słowackiej, przeł. A.J. Bluszcz, 1978

Dotrzeć do jądra ciemności

Ian Watt, Conrad w wieku dziewiętnastym, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, 1979

Samotność z wyboru

Stanisława Przybyszewska, Listy, tom I–II, 1983

Krainy zapomniane

Jarosław Iwaszkiewicz, Utwory nieznane, 1986

Zmaganie z Formą

Witold Gombrowicz, Ferdydurke, 1937

„Sztuka karmi się ułomnością”

Tadeusz Konwicki, Bohiń (1987), Rojsty (1956)

Rozdwojony świat Franza K.

Tadeusz Różewicz, Pułapka, 1984

Daremna ucieczka

Tadeusz Nowak, Prorok, 1980

„Ku nowym, lepszym dniom…”

Marek Hłasko, Następny do raju, 1957

Echo minionego świata

Julian Stryjkowski, Echo, 1988

Przerwana gra

Joseph Roth, Zipper i jego ojciec, 1979

Magia rzeczywistości. Postacie szaleńców w świecie przedstawionym Isaaca Bashevisa Singera

Isaac Bashevis Singer, Meszuge (1994), Tajbełe i jej demon (2006?), Szmugler (2006)

Testowanie słowa

Dawid Grosman, Patrz pod: Miłość, przeł. M. Sommer, 2014

Negatywność w twórczości Franza Kafki

Franz Kafka, Proces, przeł. B. Schulz, 1925

Dziedzictwo

Siergiej Lebiediew, Granica zapomnienia, przeł. G. Szymczak, 2018

Część druga. Konteksty.

Jesteśmy w raju?

Dubravka Ugrešić, Kultura karaoke, 2013

Żyd na szczęście

Erica Lehrer, Na szczęście to Żyd. Polskie figurki Żydów / Lucky Jews. Poland’s Jewish Figurins, 2014

„Na drogach duszy”

Gustav Vigeland i rzeźba polska XIX/XX wieku, Muzeum Narodowe w Krakowie 2010

Sztuka na nazistowskim indeksie

Wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie 2012

Strumiłło i Ernst w Krakowie

Muzeum Narodowe oraz Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie 2014

„Przestrzeń jako gra” – Wojciech Fangor

Wojciech Fangor. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie 2013

Modernizm w Europie środka

Koszycka moderna na wystawie w Międzynarodowym Centrum Kultury, Kraków 2016

Taniec świetlików, czyli czas zatrzymany

Drzeworyt japoński w Muzeum Narodowym w Krakowie 2017

„Wmontowany w epokę”. Dziennik Tyrmanda

Leopold Tyrmand, Dziennik 1954, 1980

Przebaczmy rewolucjoniście

Józef Tischner, Spowiedź rewolucjonisty. Czytając Fenomenologię ducha Hegla,

1993

W niewoli przeciwieństw

Henri-Frederic Amiel, Dziennik intymny, przeł. J. Guze, 1997

Gdy rozum śpi…

Józef Tischner, W krainie schorowanej wyobraźni, 1997

Odejście w tło

Łucja Danielewska, Portrety godzin. O Kazimierze Iłłakowiczównie, 1987

Na pograniczu

Milena Jesenska, Ponad nasze siły, 2003

Poczytny falsyfikat

Janusz Tazbir, Protokoły mędrców Syjonu, 2003

Milczenie Boga

Alvin H. Rosenfeld, Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu, przeł. B. Krawcowicz, 2003

„Na ruinach życia”

Calek Perechodnik, Spowiedź, 1993

Jestem mały Żydek z Witebska

Jonathan Wilson, Marc Chagall. Biografia, przeł. J. Skowroński, 2008

Outsider

David John Taylor, Orwell 1903–1950, przeł. B. Zborski, 2007

Iwaszkiewicz w listach do Błeszyńskiego

Wszystko jak chcesz. O miłości Jarosława Iwaszkiewicza do Jerzego Błeszyńskiego, 2017

Pod znakiem Walsera

III Międzynarodowy Festiwal Literatury im. Josepha Conrada / Conrad Festival w Krakowie 2011

Miłosz wielokrotny

II Festiwal Czesława Miłosza w Krakowie, 2011

Literatura wobec świata

VIII Międzynarodowy Festiwal Literatury im. Josepha Conrada / Conrad Festival w Krakowie 2016

Blisko życia

51. Krakowski Festiwal Filmowy, Kraków 2011

Krótko o wszystkim

54. Krakowski Festiwal Filmowy, Kraków 2014

Filmowe historie

Festiwal Kina Niezależnego OFF PLUS Camera 2014

Na skraju rozpaczy. O Witkacym raz jeszcze

Małgorzata Czyńska, Kobiety Witkacego. Metafizyczny harem, 2016

Stambuł. Świadek historii

Charles King, O północy w Pera Palace. Narodziny współczesnego Stambułu, przeł. J. Hunia, 2016

Rumunia – między Wschodem a Zachodem

Lucian Boia, Dlaczego Rumunia jest inna?, 2016

Szlak bojowy podporucznika Władysława Strzemińskiego

Iwona Luba, Ewa Paulina Wawer, Władysław Strzemiński. Zawsze w awangardzie. Rekonstrukcja nieznanej biografii 1893–1917, 2017

Żyć czy kontemplować życie?

Claudio Magris, Inne morze, przeł. J. Ugniewska, 2004

Nota bibliograficzna

Bibliografia

Wystawy

Festiwale

Indeks osobowy