Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wybrane organizacje / Wojciech J. Janik

Wojny i konflikty zbrojne towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Nie zanosi się na to, że zostaną wyeliminowane ze światowego porządku w nadchodzącym czasie. Każda wojna kończy się wygraną jednej ze stron, czy to pojedynczego kraju, czy też zawiązanego wcześniej sojuszu. Regułą jest, że to właśnie zwycięzca określa nowo powstały ład powojenny oraz doprowadza do podpisania traktatu pokojowego, kończącego formalnie prowadzone działania zbrojne. W taki właśnie sposób powstały Liga Narodów i jej następczyni, funkcjonująca po dziś dzień, Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podmioty te miały, i nadal mają, gwarantować powstrzymywanie się od działań zbrojnych oraz rozwiązywanie sporów pomiędzy państwami na zasadzie pokojowej, opartej na szeroko pojętej zgodzie krajów do nich należących.
W niniejszym opracowaniu autor starał się przybliżyć czytelnikowi najważniejsze – według niego – organizacje o charakterze międzynarodowym, które realnie przyczyniły się do formowania światowego pokoju i bezpieczeństwa. Intencją autora było wskazanie czytelnikowi ważniejszych dokumentów oraz aktów prawnych, mających rzeczywisty wpływ na kształtowanie się polityki omawianej organizacji, a przede wszystkim na decyzje podejmowane przez kraje w nich uczestniczące, w sytuacji ścierania się interesów uczestników kontaktów międzypaństwowych, które charakteryzuje przede wszystkim anarchiczna natura systemu międzynarodowego, a nie wewnętrzne atrybuty poszczególnych państw. Charakter podmiotów polityki globalnej umożliwia funkcjonowanie mechanizmu równowagi sił, za pomocą którego państwa nie dopuszczają do ograniczenia swojej autonomii i uzależnienia się od innych. Odpowiednio kształtowana polityka zagraniczna prowadzi więc do wzajemnego zaufania oraz wzrostu stabilności i dobrobytu w ramach obopólnych stosunków. Sytuacje taką może wyłącznie zapewnić współdziałanie w ramach partnerstwa w organizacji o charakterze subnarodowym.
Zamierzeniem autora było zgromadzenie w jednym miejscu zarówno podstawowych informacji dotyczących każdej omawianej organizacji, jak i wybranych przez niego aktów prawnych oraz dokumentów wpływających w sposób wymierny na formowanie się ich polityki bezpieczeństwa. Przytaczając słowa Alberta Einsteina: „Istnieje tylko jedna droga do osiągnięcia pokoju i bezpieczeństwa – utworzenie organizacji ponadnarodowej…”, autor żywi nadzieję, że funkcjonujące współcześnie organizacje o charakterze ponadnarodowym spełnią stawiane przed nimi zadania i utrzymają obowiązujący dziś światowy ład i porządek. Czy to się uda, pokaże czas. To od decydentów politycznych oraz prowadzonej przez nich, odpowiednio dobranej, grze dyplomatycznej zależeć będzie los ewentualnych ofiar przyszłych konfliktów i wojen. Miejmy nadzieję, że będzie ich jak najmniej.
W prezentacji organizacji i ich aktów prawnych zastosowano kryterium czasowe. Rozważania rozpoczęto od Ligi Narodów, jako podmiotu międzynarodowego ustalającego porządek światowy po zakończeniu I wojny światowej. Pomimo faktu, że organizacja ta nie spełniła pokładanych w niej nadziei, jednak stwarzała podstawę do ustalenia norm międzynarodowych obowiązujących po dziś dzień. Kolejnym omawianym podmiotem jest sukcesorka Ligi Narodów, czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych. Jest to najważniejszy organ polityczny o charakterze ogólnoświatowym, który za podstawowy cel swojej działalności stawia zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka. Następnym omawianym sojuszem o charakterze globalnym jest Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego. Autor starał się opisać NATO w sposób jak najbardziej przystępny. Pamiętając, że jest to niezwykle istotny „gracz” na arenie międzynarodowej w zakrsie kształtowania światowego pokoju i bezpieczeństwa, nie należy zapominać, że rejonem zainteresowania Sojuszu jest cały współczesny świat, a nie tylko tzw. obszar traktatowy. W dalszej części przedstawiona została subregionalna Rada Europy. Jej działalność jest wyjątkowo ważna, ponieważ w ramach prowadzonego w niej dialogu uchwalono między innymi Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Europejską Konwencję o Zwalczaniu Terroryzmu. Następną opisywaną organizacją jest Unia Europejska. Funkcjonowanie jej w dużym stopniu opiera się na współpracy z innymi podmiotami międzynarodowymi, w tym przede wszystkim z NATO. Istotne kwestie działalności Unii mają związek z podejmowanymi działaniami politycznymi w zakresie prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obrony. Ostatnim omawianym podmiotem jest Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Zrzesza ona w swoich szeregach kraje spoza Europy, dlatego też jej działalność w wymiernym stopniu przyczynia się do kształtowania się światowego bezpieczeństwa oraz budowania wzajemnego zaufania pomiędzy krajami współpracującymi. W ramach prowadzonych konsultacji przyjęte zostały dwa jakże istotne dokumentu kształtujące porządek światowy, a mianowicie Traktat o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie oraz Traktat o Otwartych Przestworzach.