Żydzi w walce z Niemcami 1939-1945. Jews Against Nazi Germany 1939-1945

Podczas drugiej wojny światowej w szeregach alianckich walczyło niemal milion żołnierzy Żydów. W okupowanych przez Niemcy krajach Europy Żydzi stawiali opór zbrojny – do jego najbardziej bohaterskich aktów należą powstania w gettach i nazistowskich obozach zagłady. Wielu Żydów uczestniczyło w walce konspiracyjnej, zwłaszcza francuskiej Résistance oraz partyzantce sowieckiej. Nie mniej ważne, a jednocześnie wymagające heroizmu, były różne przejawy podejmowanego przez Żydów zorganizowanego i indywidualnego oporu cywilnego. Świadczyły o ich odwadze, determinacji i sprawczości w obliczu śmiertelnego zagrożenia. Przedstawiając różne, czasem mało znane, formy wkładu Żydów w walkę z Niemcami i ich oporu wobec nazistowskiej polityki zagłady, niniejsza książka zaprzecza wciąż pokutującemu stereotypowi żydowskiej bierności.

Publikacja prezentuje materiały międzynarodowej konferencji naukowej "Żydzi w walce z nazistowskimi Niemcami podczas drugiej wojny światowej" zorganizowanej 19-20 września 2019 r. przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, Żydowski Instytut Historyczny oraz Centrum Badań nad Holokaustem Instytutu Historii Najnowszej w Monachium w w ramach projektu Global Education Outreach Program prowadzonego przez Muzeum Historii Żydów Polski POLIN.

„Wśród badaczy Zagłady ukształtował się konsens co do zasadności szerokiego rozumienia pojęcia oporu. Wynika to z rozpoznania szczególnej sytuacji egzystencjalnej Żydów pod niemieckim terrorem. Skoro Niemcy odmówili Żydom człowieczeństwa i w konsekwencji prawa do życia, a także dążyli do wymazania śladów ich istnienia – oporem było wszystko, co utrudniało im realizację tych zamierzeń, wzmacniało podmiotowość prześladowanych lub służyło przetrwaniu zarówno ludzi, jak i pamięci o nich.

Nowe badania nad oporem Żydów akcentują znaczenie wcześniej mało dostrzeganych indywidualnych aktów buntu, sprzeciwu, nieposłuszeństwa czy po prostu werbalnego protestu ze strony jednostek. W obliczu nie uchronnej śmierci nierzadko nabierały one rangi zachowań heroicznych.
Krzysztof Persak

Dzisiaj wiemy, ze los 95 procent Zydów przebywajacych pod okupacja niemiecka – niezaleznie od tego, czy byli w Łodzi, w Warszawie, na wscho- dzie, czy jeszcze gdzies indziej – był taki sam. Z dzisiejszej perspektywy rodzi sie naturalne pytanie, czy warto było działac, skoro los i tak był przesadzony. Ale ci ludzie jeszcze wtedy nie wiedzieli, co sie wydarzy. Dlatego próbuje tutaj odtworzyc tok myslenia ówczesnie zyjacych – jak wyobrazali sobie swoje mozliwosci i jak ja je widziałem, bedac w getcie łódzkim.
Marian Turski

• Krzysztof Persak, Bierność, opór, walka Żydów. Między stereotypem a rzeczywistością

Opór zbrojny | Armed resistance

• Laurence Weinbaum, The History of the Resistance in the Warsaw Ghetto: Deconstruction and Reconstruction in Light of Post-1989 Research
• Andrei Zamoiski, „Nie mogliśmy uwierzyć, że nadeszła wolność…” Lekarze Żydzi w radzieckim ruchu oporu na Białorusi
• Renée Poznanski, Jewish, French, Transnational? Jews against Occupation in WWII France
• Michał Wójcik, Powstania w obozach zagłady: Treblinka, Sobibór, Birkenau – rzeczywistość i historia manipulacji

Żydzi w siłach zbrojnych państw sprzymierzonych | Jews in Allied Armed Forces

• Jacek Pietrzak, Żydzi w formacjach Wojska Polskiego podczas drugiej wojny światowej. Zarys problematyki
• Deborah Dash Moore, Fighting Nazi Germany as Jewish GIs
• Arkadi Zeltser, Żydzi w Armii Czerwonej 1941–1945: radzieckie i etniczne
• Yoav Gelber, The Jewish Brigade Group and Jewish volunteers from Palestine in the British Army in the Second World War

Odwaga cywilna | Civil resistance

• Marian Turski, Opór cywilny z perspektywy świadka historii
• Natalia Aleksiun, Remembering Individual Acts of Defiance in the Holocaust
• Barbara Engelking, Żydzi pomagający innym Żydom w ukrywaniu się po aryjskiej stronie w Warszawie
• Anna Bikont, Żegota jako organizacja Żydów i Polaków
• Andrea Löw, Resistance by Documentation: the Ringelblum and Łódź Ghetto Archives of the Holocaust in Occupied Poland

Noty o autorach

Indeks osób