Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa / Anna Skolimowska

Traktat z Lizbony wprowadził wiele zmian do funkcjonowania Unii Europejskiej. W ich wyniku instytucja ta de iure uzyskała status organizacji międzyna­rodowej, de facto wykracza jednak poza klasyczną jej definicję. Łączy w sobie elementy organizacji międzynarodowej, w ramach której zachodzą proce­sy ponadnarodowego oraz międzyrządowego zarządzania. Cechy te, pomimo założeń reformy lizbońskiej o uczynieniu jej spójną instytucją o charakte­rze klasycznej organizacji międzynarodowej, zostały wzmocnione, a nie osłabione.

W pracy poruszono zagadnienia:
• zmian, jakie dla funkcjonowania Unii Europejskiej wprowadził Traktat z Lizbony w kontekście jej: instytucji, procesu decyzyjnego oraz obecności w rela­cjach międzynarodowych;
• specyfiki instytucjonalizacji w ramach Unii Europejskiej, jaka wyłoniła się po wejściu w życie ostatniego traktatu reformującego;
• sposobu wyjaśnienia zmian traktatowych przez współczesne teorie studiów europejskich.

Praca stanowi kompendium wiedzy o specyfice instytucjonalizacji w ramach Unii Europejskiej, jaka zachodzi na podstawie zapisów Traktatu z Lizbony. Adresowana jest do zainteresowanych analizą kierunku ewolucji procesu integracji europejskiej, jak również badaniem współczesnych form instytucjo­nalizacji w ramach stosunków międzynarodowych.

Wykaz skrótów 7
Wstęp 9

Rozdział 1
Instytucjonalizacja w stosunkach międzynarodowych 13
1.1. Historia instytucjonalizacji w stosunkach międzynarodowych 16
1.2. Typologia instytucji międzynarodowych 19
1.2.1. Organizacje międzynarodowe 20
1.2.1.1. Organy organizacji międzynarodowych 26
1.2.1.2. Uchwały organów organizacji międzynarodowych 27
1.2.1.3. Członkostwo w organizacji międzynarodowej 28
1.2.1.4. Finansowanie 28
1.2.1.5. Uprawnienia kontrolne 29
1.2.1.6. Rozstrzyganie sporów 29
1.2.1.7. Podmiotowość prawna 30
1.2.2. Normy społeczności międzynarodowej 31
1.2.3. Reżimy międzynarodowe 33
1.3. Determinanty procesu instytucjonalizacji 34
1.4. Funkcje instytucjonalizacji 36
1.5. Podsumowanie 37

Rozdział 2
Instytucjonalizacja a teorie stosunków międzynarodowych 41
2.1. Instytucje międzynarodowe według realizmu politycznego 42
2.2. Instytucje międzynarodowe według liberalizmu politycznego 44
2.3. Instytucje międzynarodowe według konstruktywizmu 45
2.4. Typologia podejść w badaniach instytucji międzynarodowych 48
2.4.1. Podejście instytucjonalne 48
2.4.2. Podejście reżimu 55
2.5. Podsumowanie 56

Rozdział 3
Instytucjonalizacja w ramach Unii Europejskiej 59
3.1. Historia instytucjonalizacji 59
3.2. Instytucjonalizacja w świetle współczesnych teorii integracji europejskej 66
3.2.1. Neofunkcjonalizm 66
3.2.2. Liberalizm międzyrządowy 68
3.2.3. Instytucjonalizm racjonalnego wyboru 69
3.2.4. Instytucjonalizm historyczny 71
3.2.5. Konstruktywizm 72
3.3. Determinanty instytucjonalizacji 74
3.4. Funkcje instytucjonalizacji 76

Rozdział 4
Unia Europejska - formalna analiza instytucjonalna 79
4.1. Charakter prawny organizacji 79
4.2. Motywy utworzenia (preambuła) 80
4.3. Cel utworzenia 82
4.4. Pierwotny skład członkowski (sygnatariusze statutu) 84
4.5. Warunki i tryb przyjmowania nowych członków 85
4.6. Podstawowe zasady funkcjonowania 87
4.7. Struktura organizacyjna 91
4.8. Organy sui generis 97
4.9. Kompetencje uchwałodawcze (w tym tryb podejmowania uchwał) 98
4.10. Uprawnienia kontrolne 106
4.11. Finansowanie organizacji 107
4.12. Wskazanie sposobu lub sposobów rozstrzygania sporów interpretacyjnych 110
4.13. Podsumowanie 110

Rozdział 5
Wymiary obecności Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych 111
5.1. Wymiar instytucjonalny 112
5.2. Wymiar normatywny 117
5.3. Wymiar państwowy 119
5.4. Podsumowanie 120

Rozdział 6
Atrybuty podmiotowości Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych 123
6.1. Zawieranie umów międzynarodowych 123
6.2. Prawo legacji 126
6.3. Ius standi 128
6.4. Immunitety i przywileje 129
6.5. Prawo do samoobrony 130
6.6. Obowiązek zapewnienia pokoju 132

Rozdział 7
Formy instytucjonalizacji w ramach Unii Europejskiej 135
7.1. Reżim międzynarodowy 135
7.2. Organizacja ponadnarodowa 138
7.3. Normy międzynarodowe 140
7.4. Prawo jako instytucja 144

Zakończenie 147
Bibliografia 151
Spis tabel 159
Spis schematów 160
Aneks 161