W polskiej literaturze naukowej brakuje kompleksowego opracowania eksperckiego poświęconego systemowemu ujęciu zagadnień integracji planowania. Książki o tematyce planowania przestrzennego i planowania rozwoju, ujęte w kontekście geografii społeczno-ekonomicznej, gospodarki przestrzennej, urbanistyki czy nauk prawnych i administracji, koncentrowały się na diagnozie problemów w planowaniu publicznym, a jeżeli formułowały pewne wytyczne – to tylko natury ogólnej.
Niniejszą monografię poświęcono wymiarowi instytucjonalnemu planowania, rozumianemu jako zbiór procedur wewnątrz organizacji, którą jest państwo. Procedury te powinny stanowić spójną, uzupełniającą się całość nastawioną na zwiększanie skuteczności interwencji publicznej w sferze regulowania sposobów użytkowania przestrzeni, a poprzez to – podniesienie sprawności prowadzenia polityki rozwoju. Planowanie przestrzenne stanowi bowiem niezwykle istotny instrument polityki rozwoju państwa. Z tego powodu dyskusja i prace konceptualne zmierzające do jego usprawnienia, w tym doskonalenia procedur, są bardzo aktualne, mając na uwadze pogłębiający się chaos w zagospodarowaniu przestrzennym kraju.
Zasadniczą część publikacji stanowią autorskie rekomendacje dotyczące reformy systemu planowania rozwoju i planowania przestrzennego ukierunkowanej na integrację procedur. Rozbudowany wątek aplikacyjno-postulatywny pracy ukazuje przedmiotową problematykę w sposób charakterystyczny dla ekonomii oraz nauk z zakresu zarządzania publicznego.
Wykaz skrótów 9
Wstęp 15
1. Identyfikacja problemu i przesłanek podjęcia prac konceptualnych 15
2. Przegląd literatury przedmiotu i omówienie wcześniejszych prac autorów 16
3. Metoda opracowania koncepcji systemu zintegrowanego planowania 18
4. Struktura treści i układ pracy 20
5. Podziękowania 22
CZĘŚĆ I
Teoretyczne podstawy i formalne przesłanki zintegrowanego planowania rozwoju 23
Rozdział 1
Aksjologiczne oraz ustrojowe przesłanki na rzecz publicznego zintegrowanego planowania rozwoju 25
Rozdział 2
Interes publiczny a formułowanie celów rozwoju 31
Rozdział 3
Rozwój metod i technik planistycznych – historyczne trendy oraz współczesne uwarunkowania 35
Rozdział 4
Współczesne trendy gospodarcze jako wyzwanie dla nowej doktryny urbanistycznej i reformy systemu planowania przestrzennego 41
Rozdział 5
Elastyczność planowania jako warunek jego skuteczności 47
Rozdział 6
Planowanie zintegrowane jako instrument interwencji publicznej w systemie gospodarki rynkowej 51
Rozdział 7
Specyfika planowania zintegrowanego w świetle paradygmatu sustensywnego rozwoju 55
Rozdział 8
Przesłanki formalne podjęcia prac nad koncepcją systemu zintegrowanego planowania 61
8.1. Elementy systemu planowania i zarządzania rozwojem wynikające z ustaw dotyczących planowania przestrzennego (1984–1994–2003) 61
8.1.1. System planowania przestrzennego w początkowej fazie transformacji ustrojowej (1989–1994) 62
8.1.2. System planowania przestrzennego w latach 1995–2003 63
8.1.3. System planowania przestrzennego od 2003 r. do 2023 r. 67
8.2. Planowanie i zarządzanie rozwojem w świetle przepisów ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 2006 r. 70
8.3. Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski (2009 r.) 74
8.4. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 (2012 r.) 88
8.5. Programowanie perspektywy finansowej na lata 2014–2020 – Umowa Partnerstwa (2014 r.) 98
8.6. System zarządzania rozwojem Polski (2018 r.) 100
8.6.1. Diagnoza funkcjonowania systemu zarządzania rozwojem Polski 100
8.6.2. Generalne założenia nowego systemu zarządzania rozwojem Polski 102
8.6.3. Zintegrowane podejście do podsystemu programowania rozwoju 104
8.6.4. Układ i zakres zintegrowanych dokumentów strategicznych 106
8.7. Ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (2020 r.) 115
8.8. Prace nad zmianami w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (2022–2023) 124
CZĘŚĆ II
Koncepcja systemu zintegrowanego planowania rozwoju 131
Rozdział 9
Założenia ogólne zmian rekomendowanych do wprowadzenia w systemie planowania rozwoju i planowania przestrzennego 133
Rozdział 10
Charakterystyka opracowań planistycznych rekomendowanych do wprowadzenia w systemie zintegrowanego zarządzania rozwojem 137
10.1. Poziom lokalny planowania – gmina 137
10.2. Procedury ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz uzyskania pozwolenia na budowę 157
10.3. Poziom lokalny planowania – powiat 159
10.4. Poziom regionalny planowania – województwo 168
10.4.1. Identyfikacja problemów i wyzwań planowania regionalnego 168
10.4.2. Rekomendowane rozwiązania w zakresie planowania regionalnego 169
10.5. Poziom krajowy planowania (narodowy) 184
10.5.1. Identyfikacja problemów i wyzwań planowania krajowego 184
10.5.2. Rekomendowane rozwiązania w zakresie planowania krajowego 186
Rozdział 11
Hierarchiczność planów zagospodarowania przestrzennego (hierarchiczność interesu publicznego) 201
11.1. Problemy hierarchiczności w polskim systemie planowania 202
11.2. Rekomendowane rozwiązania na rzecz wykształcenia powiązań systemowych w planowaniu przestrzennym 204
Rozdział 12
Służby publiczne w systemie zintegrowanego planowania rozwoju 207
12.1. Wprowadzenie 207
12.2. Diagnoza problemów i wyzwań związanych z funkcjonowaniem publicznych służb planowania 208
12.3. Planowanie i urbanistyka w kontekście regulacyjnym a rola służb publicznych w systemie planowania zintegrowanego – założenia 214
12.4. Rola urbanisty jako projektanta w urbanistyce operacyjnej 218
12.5. Wymogi kompetencyjne w urbanistyce regulacyjnej i operacyjnej 219
12.6. Struktura i funkcje służb planowania zintegrowanego na poszczególnych poziomach podziału administracyjnego kraju 221
12.6.1. Lokalne służby planowania (gmina) 224
12.6.2. Lokalne służby planowania (powiat) 226
12.6.3. Regionalne służby planowania (województwo) 228
12.6.4. Krajowe służby planowania 231
Rozdział 13
Partycypacja społeczna w systemie zintegrowanego planowania rozwoju 237
13.1. Problemy i wyzwania związane z partycypacją społeczną w procesach planowania 237
13.2. Rekomendacje odnośnie do sposobów organizacji partycypacji społecznej w procesach planowania 238
Rozdział 14
Regulacje przejściowe i warunki wyjściowe do zmiany systemu planowania 241
14.1. Warunki wyjściowe do zmiany systemu planowania 241
14.2. Regulacje przejściowe – wygaszające rozwiązania dotychczasowe 243
14.2.1. Poziom krajowy 243
14.2.2. Poziom regionalny 243
14.2.3. Poziom powiatowy 244
14.2.4. Poziom gminny 244
Zakończenie 247
Bibliografia 251
Spis ramek 267
Spis rysunków 269
Spis tabel 271
Załączniki 273
Załącznik 1
Skład zespołu dyskutującego zagadnienia konceptualne systemu zintegrowanego planowania rozwoju 275
Załącznik 2
Kalendarium prac nad koncepcją systemu zintegrowanego planowania rozwoju 277