Każda organizacja to złożony system, na który powinno się patrzeć z wielu perspektyw. Najczęściej audyt organizacyjny oznacza albo spojrzenie z punktu widzenia ekonomicznego, albo z punktu widzenia operacji. Kiedy jednak trzeba dokonać poważnych zmian w organizacji, oznacza to najczęściej konieczność zmian w mentalności. Tymczasem mało jest narzędzi diagnostycznych do oceny sposobu myślenia w organizacji, a przeprowadzanym w tej dziedzinie badaniom można często zarzucić, że ich wyniki są niejednoznaczne i nie wykazują, czy organizacja jest zdrowa czy chora, a jeśli chora, to co konkretnie należałoby zrobić, by ją uzdrowić. Autor tej książki praktyk, który sam jako konsultant zdiagnozował ponad 100 organizacji proponuje bardzo szeroki zakres zaawansowanych narzędzi diagnostycznych do badania organizacji. Przede wszystkim zaś co jest ewenementem pierwszą klasyfikację modeli mentalnych związanych z życiem organizacyjnym, które nazywa patologiami organizacyjnymi. Prezentuje opisy dwunastu najczęściej występujących patologii wraz z wyjaśnieniami, jak sobie z nimi poradzić. Każda z patologii jest zilustrowana odpowiednim studium przypadku i określona za pomocą pięciu osi, opisujących kolejno: łatwo dostrzegalne objawy patologii, patologie związane z osobami kierującymi organizacjami, nieprawidłowości operacji i procesów, patogenne oddziaływanie środowiska organizacji i rozwój zjawisk patologicznych w czasie. W części o charakterze narzędziowym omówiono szczegółowo takie zagadnienia jak: proces diagnostyczny i rola, jaką odgrywają w nim specjaliści z różnych dziedzin, badania diagnostyczne prowadzone przy użyciu map poznawczych, najważniejsze metody diagnostyczne i sposoby analizowania ich wyników, metody tworzenia wybranych testów psychologicznych. Nie chodzi tu o kolejną metodę pod chwytliwą nazwą ta książka jest podręcznikiem dla wymagającego czytelnika, który przeszedł już przez fazę gadżetów i szuka solidnej wiedzy osadzonej w badaniach i w praktyce. Jest lekturą obowiązkową dla konsultantów i trenerów zarządzania oraz wartościową pozycją dla menedżerów organizacji, w których mogą występować patologie.
O autorze 11
Podziękowania 13
Przedmowa 15
Część I. Podstawy diagnozowania 21
1. Diagnoza holistyczna a diagnoza psychologiczna organizacji 23
Problem granic w diagnozie - holistyczność diagnozy 28
Diagnoza holistyczna jako różne "rzuty" organizacji 33
Specyfika diagnozy psychologicznej 36
Rodzaje konstruktów 37
Podsumowanie 41
2. Nozologia patologii organizacyjnych jako metateoria szczegółowych teorii organizacyjnych 43
Systematyka patologii 48
Znaczenie typu patologii dla diagnozy organizacji 51
Podsumowanie 62
3. Cztery perspektywy widzenia organizacji 64
Znaczenie rozwoju dla diagnozy organizacyjnej 70
Specyfika rozwoju organizacyjnego 70
Psychologiczne źródła systemowego izomorfizmu w organizacjach 71
Model indywidualnej ewolucji w spostrzeganiu organizacji jako wytyczna diagnozy 74
Kręgi konstruktów organizacyjnych 75
Aspekt socjologiczny wyników odzwierciedlania 86
Podsumowanie 86
4. A natomia zdrowej organizacji i jej zaburzenia wynikające z wpływu ludzi 87
Co jest potrzebne firmie, aby mogła istnieć 91
Ścieżka: klienci - przewaga konkurencyjna - płace - zaangażowanie pracowników 94
Ścieżka: system informacyjny - system ocen - system płac - płace 98
Ścieżka: godność - porozumienie - zaufanie - zaangażowanie 100
Zarządzanie kompetencjami 102
Podsumowanie 104
5. Strategiczny kontekst diagnozy 105
Wpływ wielkości organizacji na patologie i działania diagnostyczne 110
Typologia strategiczna organizacji 113
Podsumowanie 119
Część II. Proces i narzędzia diagnozy 121
6. Etapy procesu diagnozy 123
Faza pierwsza: od zgłoszenia się klienta do podpisania kontraktu na przeprowadzenie diagnozy 128
Faza druga: diagnozowanie 136
Faza trzecia: przekazanie wyników diagnozy zainteresowanym 140
Wymagania formalne dotyczące raportów analitycznych 140
Prezentacje 145
Autodiagnoza 146
Podsumowanie 146
7. Mapy poznawcze jako źródło wiedzy o procesach postrzegania i rozumowania w organizacji 148
Co to są mapy poznawcze? 154
Po co badać mapy poznawcze? 157
Podstawowe zasady i warunki badania map poznawczych 158
Problemy związane z pomiarem 160
Prowadzenie wywiadów 161
Kodowanie i opracowywanie danych - analiza słownika 165
Analiza struktury map poznawczych 172
Interpretacja wyników 175
Podsumowanie 177
8. Wywiad jako podstawowe narzędzie diagnozy organizacji 178
Przygotowywanie się do wywiadów i rozmów diagnostycznych 184
Co presuponują rozmówcy, czyli prywatne teorie na temat firmy 187
Rodzaje wywiadów 191
Błędy popełniane w trakcie wywiadów diagnostycznych i niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem tej techniki 203
Podsumowanie 205
9. Testy psychologiczne w diagnozie patologii organizacyjnych 206
Istota i cele badania kwestionariuszowego 210
Psychometryczne badanie wiedzy ukrytej 211
Modele wnioskowania na podstawie kwestionariusza o sytuacji w organizacji 220
Dostosowanie narzędzi do potrzeb organizacji 225
Pułapka operacjonalizacji 231
Podsumowanie 232
10. Obserwacja i techniki symulacyjne 233
Obserwacja interakcji 238
Obserwacja rozwiązywania sytuacji symulowanych 241
Analiza danych werbalnych 246
Mapowanie owalami 249
Podsumowanie 251
11. Analiza dokumentów 252
Analiza dokumentów finansowych 257
Analiza statutu 266
Analiza stron internetowych 270
Podsumowanie 277
12. W stronę pełnej partycypacji w zarządzaniu 278
Konsekwencje diagnozy 281
Program na dziś 284
Co nie sprzyja pełnej partycypacji w zarządzaniu? 286
Możliwe działania interwencyjne 287
Podsumowanie 289
Dodatek. Zadania do przemyślenia 291
Literatura cytowana 297
Indeks 319