Rachunkowość - aspekty prawne i podatkowe / Maria Supera-Markowska

Zrozumienie podstawowej problematyki rachunkowości i sprawozdawczości finansowej oraz ich związków z prawem podatkowym wywołuje wiele problemów teoretycznych i praktycznych. Publikacja w sposób interdyscyplinarny przedstawia zagadnienia zarówno prawa bilansowego, jak i podatkowego, a także innych gałęzi prawa istotnych dla ustalenia i prawidłowego wypełniania obowiązków w zakresie obowiązków podatkowych. Niewątpliwą zaletą opracowania jest wskazanie przez autorkę licznych przykładów.

Autorka omawia m.in.:
• zakres podmiotowy rachunkowości,
• pojęcia, zasady i funkcje rachunkowości,
• obowiązki w zakresie sprawozdawczości finansowej,
• związki rachunkowości finansowej z prawem podatkowym oraz rachunkowością podatkową.

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla adwokatów i radców prawnych, księgowych, doradców podatkowych oraz menedżerów. Zainteresuje pracowników administracji publicznej, a także studentów studiów podyplomowych i wykładów specjalizacyjnych z tego zakresu.

Wykaz skrótów  | str. 15

Wstęp  | str. 19

Rozdział I

Podstawowe pojęcia i zagadnienia ogólne  | str. 23

1... Wprowadzenie  | str. 23

2... Rachunkowość – zakres i pojęcie  | str. 26

2.1.. Zakres rachunkowości  | str. 26

2.2.. Księgowość, kalkulacja i sprawozdawczość finansowa  | str. 28

2.3.. Definicje rachunkowości i jej szczególne cechy oraz osoba odpowiedzialna  | str. 30

2.3.1.. Definicje  | str. 30

2.3.2.. Szczególne cechy rachunkowości  | str. 33

2.3.3.. Osoba odpowiedzialna  | str. 35

3... Sprawozdawczość finansowa oraz sprawozdania finansowe i skonsolidowane sprawozdania finansowe  | str. 37

3.1.. Sprawozdawczość finansowa  | str. 37

3.2.. Sprawozdanie finansowe i skonsolidowane sprawozdanie finansowe  | str. 40

3.3.. Podstawowe obowiązki w zakresie sprawozdawczości finansowej  | str. 44

4... Ewidencja rachunkowa, księgi rachunkowe i księgi podatkowe  | str. 47

4.1.. Geneza i istota  | str. 47

4.2.. Księgi rachunkowe – zakres  | str. 49

4.3.. Prowadzenie ksiąg rachunkowych  | str. 54

4.4.. Polityka rachunkowości  | str. 58

4.5.. Księgi rachunkowe a księgi podatkowe  | str. 60

5... Źródła regulacji rachunkowości  | str. 65

5.1.. Prawo bilansowe  | str. 65

5.2.. Krajowe przepisy prawa bilansowego  | str. 66

5.3.. Harmonizacja prawa bilansowego w Unii Europejskiej i międzynarodowe standardy rachunkowości  | str. 69

5.4.. Standardy rachunkowości i ich znaczenie w polskim systemie rachunkowości  | str. 75

Rozdział II

Zakres podmiotowy rachunkowości  | str. 81

1... Wprowadzenie  | str. 81

2... Podmioty stosujące przepisy ustawy o rachunkowości  | str. 82

2.1.. Kategorie podmiotów oraz pojęcia siedziby lub miejsca sprawowania zarządu  | str. 82

2.2.. Spółki handlowe  | str. 87

2.3.. Spółki cywilne  | str. 91

2.4.. Przedsiębiorstwa w spadku  | str. 92

2.5.. Inne osoby prawne niż spółki kapitałowe  | str. 93

2.6.. Jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, o spółdzielczych kasach oszczędnościowo­‑kredytowych lub o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych  | str. 96

2.7.. Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe  | str. 99

2.8.. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej inne niż spółki handlowe lub cywilne oraz inne niż przedsiębiorstwa w spadku  | str. 102

2.9.. Oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych  | str. 104

2.10. Inne jednostki, jeżeli otrzymują na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje budżetowe lub z funduszy celowych  | str. 105

2.11. Alternatywne spółki inwestycyjne, w tym uprawnione do posługiwania się nazwą „EuVECA” albo „EuSEF”  | str. 106

3... Podmioty zwolnione z obowiązku prowadzenia rachunkowości zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości  | str. 111

3.1.. Zakres podmiotowy zwolnienia  | str. 111

3.2.. Kościelne osoby prawne  | str. 111

3.3.. Organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego  | str. 113

3.3.1.. Warunki  | str. 113

3.3.2.. Organizacje pozarządowe  | str. 114

3.3.2.1. Definicja  | str. 114

3.3.2.2. Niezaliczanie do sektora finansów publicznych  | str. 115

3.3.2.3. Niedziałanie w celu osiągnięcia zysku  | str. 116

3.3.2.4. Formy prawne  | str. 117

3.3.3.. Działalność pożytku publicznego  | str. 119

3.3.4.. Prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów  | str. 123

3.4.. Koła gospodyń wiejskich  | str. 124

4... Jednostki mikro i jednostki małe  | str. 127

4.1.. Uwagi ogólne  | str. 127

4.2.. Pojęcie jednostki mikro  | str. 128

4.3.. Pojęcie jednostki małej  | str. 131

4.4.. Wyłączenia z kategorii jednostek mikro i jednostek małych  | str. 134

4.5.. Uproszczenia  | str. 135

5... Grupy kapitałowe  | str. 139

5.1.. Istota  | str. 139

5.2.. Konstrukcja prawna grupy kapitałowej  | str. 140

5.3.. Skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych  | str. 141

Rozdział III

Funkcje rachunkowości i jej zasady oraz najważniejsze definicje  | str. 144

1... Wprowadzenie  | str. 144

2... Funkcje rachunkowości  | str. 145

3... Zasady rachunkowości  | str. 148

3.1.. Zasada podmiotowości  | str. 148

3.2.. Zasada periodyzacji i wynikające z niej zasady szczegółowe  | str. 149

3.2.1.. Zasada periodyzacji  | str. 149

3.2.1.1. Rok obrotowy i rok podatkowy  | str. 149

3.2.1.2. Okres sprawozdawczy  | str. 153

3.2.1.3. Periodyzacja w sprawozdaniu finansowym a zeznanie podatkowe  | str. 153

3.2.2.. Zasada ciągłości  | str. 155

3.2.3.. Zasada memoriałowa  | str. 157

3.3.. Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu oraz wynikające z niej zasady szczegółowe  | str. 160

3.3.1.. Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu  | str. 160

3.3.2.. Zasada dokumentacji  | str. 161

3.3.3.. Zasady kompletności i jasności  | str. 162

3.3.4.. Zasada ostrożności  | str. 163

3.3.5.. Zasada przewagi treści nad formą  | str. 165

3.3.6.. Zasada istotności  | str. 166

3.3.7.. Zasady porównywalności i bezstronności  | str. 168

3.4.. Zasada podwójnego zapisu i metoda bilansowa  | str. 169

3.5.. Zasady rachunkowości a zasady podatkowe  | str. 170

4... Najważniejsze definicje  | str. 172

4.1.. Pojęcia organizacyjne  | str. 172

4.2.. Pojęcia przychodów i kosztów  | str. 174

4.2.1.. Definicje i kategorie  | str. 174

4.2.2.. Ujęcie w prawie podatkowym i różnice trwałe oraz przejściowe  | str. 176

4.2.3.. Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego  | str. 177

4.3.. Pojęcia aktywów i pasywów  | str. 178

4.3.1.. Aktywa trwałe i aktywa obrotowe  | str. 178

4.3.2.. Kategorie aktywów trwałych  | str. 180

4.3.2.1. Wartości niematerialne i prawne oraz rzeczowe aktywa trwałe  | str. 180

4.3.2.2. Amortyzacja oraz umorzenie  | str. 182

4.3.2.3. Leasing  | str. 185

4.3.2.4. Długoterminowe należności, inwestycje oraz rozliczenia międzyokresowe  | str. 190

4.3.3.. Kategorie aktywów obrotowych  | str. 194

4.3.3.1. Rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy)  | str. 194

4.3.3.2. Krótkoterminowe należności, inwestycje oraz rozliczenia międzyokresowe  | str. 196

4.3.4.. Pasywa  | str. 197

4.3.4.1. Istota  | str. 197

4.3.4.2. Kapitał (fundusz) własny  | str. 198

4.3.4.3. Kapitał obcy  | str. 198

4.4.. Pojęcia jednostek powiązanych i zaangażowania w kapitale  | str. 203

Rozdział IV

Sprawozdawczość finansowa – zakres przedmiotowy i związane z nią obowiązki  | str. 207

1... Wprowadzenie  | str. 207

2... Ustalanie wyniku finansowego i jego prezentacja w sprawozdaniu finansowym  | str. 209

2.1.. Pojęcie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat  | str. 209

2.2.. Ustalanie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat jednostek innych niż działające na podstawie przepisów Prawa bankowego lub prowadzące działalność ubezpieczeniową czy reasekuracyjną  | str. 211

2.3.. Ustalanie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat jednostek działających na podstawie przepisów Prawa bankowego  | str. 217

2.4.. Ustalanie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat jednostek prowadzących działalność ubezpieczeniową lub reasekuracyjną  | str. 220

2.5.. Ustalanie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat jednostek mikro oraz jednostek małych  | str. 225

2.6.. Ustalanie wyniku finansowego oraz rachunek zysków i strat organizacji pozarządowych, zrównanych z nimi kościelnych osób prawnych i jednostek organizacyjnych oraz stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego  | str. 232

2.7.. Wynik finansowy a wynik podatkowy  | str. 239

2.7.1.. Pojęcia prawnopodatkowe i z zakresu rachunkowości  | str. 239

2.7.2.. Elementy wspólne pojęć  | str. 240

2.7.3.. Ustalanie wyników  | str. 242

3... Prezentacja sytuacji majątkowej i finansowej jednostki w sprawozdaniu finansowym  | str. 243

3.1.. Bilans  | str. 243

3.2.. Bilans jednostek innych niż działające na podstawie przepisów Prawa bankowego lub prowadzące działalność ubezpieczeniową lub reasekuracyjną  | str. 245

3.3.. Bilans jednostek działających na podstawie przepisów Prawa bankowego  | str. 250

3.4.. Bilans jednostek prowadzących działalność ubezpieczeniową lub reasekuracyjną  | str. 252

3.5.. Bilans jednostek mikro i jednostek małych  | str. 257

3.6.. Bilans organizacji pozarządowych, zrównanych z nimi kościelnych osób prawnych i jednostek organizacyjnych oraz stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego  | str. 259

4... Informacja dodatkowa  | str. 260

4.1.. Zakres  | str. 260

4.2.. Informacja dodatkowa jednostek innych niż działające na podstawie przepisów Prawa bankowego lub prowadzące działalność ubezpieczeniową czy reasekuracyjną  | str. 261

4.3.. Informacja dodatkowa jednostek działających na podstawie przepisów Prawa bankowego  | str. 270

4.4.. Informacja dodatkowa jednostek prowadzących działalność ubezpieczeniową lub reasekuracyjną  | str. 285

4.5.. Informacja dodatkowa jednostek mikro i jednostek małych  | str. 294

4.6.. Informacja dodatkowa organizacji pozarządowych, zrównanych z nimi kościelnych osób prawnych i jednostek organizacyjnych oraz stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego  | str. 299

5... Rachunek przepływów pieniężnych  | str. 301

6... Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym  | str. 313

7... Sprawozdanie z działalności  | str. 320

8... Sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej  | str. 323

9... Skonsolidowane sprawozdania finansowe  | str. 324

9.1.. Istota i cel  | str. 324

9.2.. Zakres  | str. 325

9.3.. Konsolidacja  | str. 326

9.4.. Zwolnienia z obowiązku sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych  | str. 327

10. Sporządzanie, podpisywanie, badanie, zatwierdzanie i upublicznianie sprawozdań finansowych oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych  | str. 329

10.1. Sporządzanie  | str. 329

10.2. Podpisywanie  | str. 330

10.3. Badanie  | str. 332

10.3.1. Badanie ustawowe i dobrowolne  | str. 332

10.3.2. Firma audytorska  | str. 335

10.3.3. Sprawozdanie z badania i odpowiedzialność karna  | str. 336

10.4. Zatwierdzanie sprawozdania i rozliczanie wyniku finansowego  | str. 337

10.5. Składanie we właściwym rejestrze sądowym i inne obowiązki w zakresie upubliczniania sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych  | str. 340

10.6. Zmiany w sprawozdaniach finansowych  | str. 343

10.7. Zwolnienie niektórych jednostek z pewnych obowiązków w zakresie sprawozdawczości finansowej i odpowiedzialność karna  | str. 346

10.8. Przekazywanie sprawozdań finansowych do administracji skarbowej  | str. 348

Rozdział V

Rachunkowość finansowa a prawo podatkowe i rachunkowość podatkowa  | str. 350

1... Wprowadzenie  | str. 350

2... Modele zależności pomiędzy rachunkowością finansową a prawem podatkowym  | str. 352

2.1.. Ogólna charakterystyka  | str. 352

2.2.. Związki między wynikiem finansowym a wynikiem podatkowym  | str. 354

2.3.. Cele oraz zasady rachunkowości finansowej i podatkowej  | str. 356

2.4.. Problematyka zbliżenia wyniku podatkowego i finansowego na forum unijnym  | str. 358

3... Związki prawa podatkowego z rachunkowością finansową  | str. 363

3.1.. Zakres rachunkowości finansowej a potrzeby prawa podatkowego  | str. 363

3.2.. Wykorzystywanie ksiąg rachunkowych na potrzeby podatkowe w polskim systemie prawnym  | str. 364

3.3.. Podatnicy podatków dochodowych a jednostki prowadzące księgi rachunkowe  | str. 369

3.3.1.. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych  | str. 369

3.3.2.. Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych  | str. 375

3.3.3.. Księgi rachunkowe jako księgi podatkowe  | str. 376

4... Autonomiczne ewidencje podatkowe  | str. 379

4.1.. Wyodrębnione i niewyodrębnione ewidencje podatkowe  | str. 379

4.2.. Podatnicy zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych na rzecz autonomicznych ewidencji podatkowych  | str. 381

4.3.. Autonomiczne ewidencje podatkowe – istota i podstawowe zasady  | str. 383

5... Podatkowa księga przychodów i rozchodów  | str. 384

5.1.. Zakres podmiotowy  | str. 384

5.2.. Prowadzenie księgi i jej wzór  | str. 387

6... Uproszczona ewidencja przychodów i kosztów organizacji pozarządowych oraz stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego  | str. 397

6.1.. Zakres podmiotowy  | str. 397

6.2.. Decyzja i informacja o prowadzeniu uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów  | str. 398

6.3.. Prowadzenie ewidencji i jej wzór  | str. 399

7... Uproszczona ewidencja przychodów i kosztów kół gospodyń wiejskich  | str. 404

7.1.. Zakres podmiotowy  | str. 404

7.2.. Decyzja i informacja o prowadzeniu uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów  | str. 405

7.3.. Prowadzenie ewidencji i jej wzór  | str. 405

Bibliografia  | str. 411

Wykaz aktów prawnych zagranicznych  | str. 423

Wykaz aktów prawnych krajowych  | str. 425

Wykaz wzorów  | str. 431