Prawo bankowe. Podręcznik wyd.2021 / Zbigniew Ofiarski

Podręcznik stanowi systemowe ujęcie Prawa bankowego.

Autor uwzględnia w nim w szczególności zasady organizacji i funkcjonowania banków oraz ich otoczenia w postaci:

• innych instytucji finansowych (np. spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych) uprawnionych do wykonywania niektórych czynności bankowych, a także

• instytucji pożyczkowych oferujących zaspokajanie potrzeb w zakresie kredytu konsumenckiego.

 Wieloaspektowo są przedstawione rozwiązania prawne tworzące system bezpiecznego i stabilnego funkcjonowania sektora bankowego – kształtującego założenia polityki pieniężnej i systemu pieniężnego państwa oraz pełniącego istotną rolę w profilowaniu zasobów finansowych banków komercyjnych – w tym odnoszące się do:

• Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,

• Komisji Nadzoru Finansowego,

• Komitetu Stabilności Finansowej,

• Narodowego Banku Polskiego.

Wyraźnie są również akcentowane funkcje i cele nadzoru mikro- oraz makroostrożnościowego, a także narzędzia wykorzystywane do zarządzania kryzysowego w sektorze bankowym.

 W szóstym wydaniu podręcznika zaprezentowano całkowicie nowe regulacje prawne dotyczące:

• oferowania przez banki usług w prowadzeniu lokat strukturyzowanych,

• zawierania z konsumentami umów o kredyty hipoteczne lub odwrócone kredyty hipoteczne,

• nowych obszarów aktywności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jako podmiotu prowadzącego przymusową restrukturyzację banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,

• standardów formalnych tworzenia i funkcjonowania instytucji pożyczkowych,

• roli banków w rządowych programach wspierania osób fizycznych w zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych.

Autor omawia ponadto zmiany legislacyjne:

• skutkujące wykreowaniem nowych podmiotów będących partnerami banków w wykonywaniu niektórych usług bankowych (np. pośrednicy oraz agenci kredytu hipotecznego) albo uzupełniających ofertę w zakresie niektórych usług na rynku finansowym (np. instytucje pożyczkowe),

• zmierzające do poprawy stanu bezpieczeństwa podmiotów instytucjonalnych prowadzących działalność na rynku bankowym oraz w jego bezpośrednim otoczeniu, w tym:
– warunki udzielania wsparcia przez Skarb Państwa dla instytucji finansowych w postaci tzw. rządowych instrumentów stabilizacji finansowej,
– zasady udzielania przez Bank Gospodarstwa Krajowego poręczeń i gwarancji w ramach rządowych programów poręczeniowo-gwarancyjnych,
– reguły funkcjonowania Krajowego Funduszu Gwarancyjnego;

• dotyczące tworzenia i wykorzystywania Funduszu Wsparcia Kredytobiorców (znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji finansowej).

Regulacje publicznego i prywatnego Prawa bankowego zostały potraktowane z jednakową uwagą.

Ujęcie takie jest konieczne w celu przedstawienia istoty i zakresu działalności banków, które z jednej strony są przedsiębiorstwami funkcjonującymi na wolnym rynku usług bankowych, a z drugiej strony muszą być poddawane nadzorowi i kontroli przez wyspecjalizowane podmioty zewnętrzne krajowe lub unijne ze względu na różne ryzyka nieodłącznie związane z czynnościami bankowymi i stosunkami prawnymi nawiązywanymi przez banki z ich kontrahentami.

Przedstawiona w ten sposób problematyka Prawa bankowego umożliwia zrozumienie istoty działalności bankowej, jako szczególnego rodzaju działalności gospodarczej, a także roli spełnianej przez banki w odniesieniu do innych podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na różne usługi bankowe, w tym przedsiębiorców oraz konsumentów.

 Książka przeznaczona jest dla studentów prawa, administracji, ekonomii i zarządzania. Może stanowić cenną pomoc dla prawników – adwokatów, radców prawnych, notariuszy, komorników i sędziów, jak również dla pracowników banków oraz innych instytucji finansowych.

Wykaz skrótów | str. 9

Wprowadzenie | str. 17

Rozdział pierwszy. System bankowy w Polsce | str. 21
1. Zagadnienia wprowadzające | str. 21
2. System źródeł prawa bankowego | str. 43
3. Rodzaje banków | str. 68
4. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe | str. 84
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 126

Rozdział drugi. Reglamentacja działalności banków | str. 129
1. Zezwolenia na działalność bankową | str. 129
2. Ustawowe warunki dotyczące tworzenia i funkcjonowania banków | str. 164
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 175

Rozdział trzeci. Formy zrzeszania oraz łączenia i współdziałania banków | str. 177
1. Bankowe grupy kapitałowe | str. 177
2. Grupy bankowe | str. 181
3. Bankowe izby gospodarcze | str. 184
4. Zrzeszenia banków | str. 191
5. Łączenie i przejęcie banków | str. 203
6. Inne formy współdziałania banków | str. 208
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 214

Rozdział czwarty. Czynności bankowe zastrzeżone dla banków | str. 217
1. Pojęcie i rodzaje czynności bankowych | str. 217
2. Prowadzenie rachunków bankowych | str. 231
3. Rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków | str. 301
4. Udzielanie kredytów | str. 332
5. Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw | str. 385
6. Emitowanie bankowych papierów wartościowych | str. 405
7. Inne czynności zastrzeżone wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach | str. 413
8. Czynności zastrzeżone dla banków o specjalnym statusie | str. 432
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 440

Rozdział piąty. Pozostałe czynności bankowe | str. 443
1. Uwagi wprowadzające | str. 443
2. Udzielanie pożyczek pieniężnych | str. 444
3. Operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty | str. 472
4. Świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego | str. 477
5. Terminowe operacje finansowe | str. 498
6. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych | str. 504
7. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych | str. 505
8. Wykonywanie określonych czynności obrotu dewizowego | str. 507
9. Udzielanie i potwierdzanie poręczeń | str. 516
10. Czynności zlecone związane z emisją papierów wartościowych | str. 520
11. Pośrednictwo i doradztwo w zawieraniu umów lokaty strukturyzowanej | str. 523
12. Pozostała działalność banków | str. 531
13. Outsourcing | str. 535
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 550

Rozdział szósty. Szczególne obowiązki i uprawnienia banków | str. 553
1. Uwagi ogólne | str. 553
2. Szczególne uprawnienia banków | str. 557
3. Szczególne obowiązki banków | str. 585
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 638

Rozdział siódmy. Zasady gospodarki finansowej banków | str. 639
1. Fundusze własne banków | str. 639
2. Standardy kapitałowe | str. 652
3. Podatek od niektórych instytucji finansowych | str. 656
4. Pozostałe aspekty gospodarki finansowej banków | str. 660
5. Plany naprawy oraz wczesna interwencja, likwidacja i upadłość banków | str. 679
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 701

Rozdział ósmy. Bankowy Fundusz Gwarancyjny | str. 703
1. Istota Bankowego Funduszu Gwarancyjnego | str. 703
2. Struktura organizacyjna Bankowego Funduszu Gwarancyjnego | str. 709
3. Obowiązkowy system gwarantowania środków pieniężnych przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny | str. 714
4. Przymusowa restrukturyzacja | str. 738
5. Dobrowolna restrukturyzacja spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz banków | str. 757
6. Wybrane aspekty gospodarki finansowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego | str. 761
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 779

Rozdział dziewiąty. Narodowy Bank Polski | str. 781
1. Ustrojowa pozycja i funkcje Narodowego Banku Polskiego | str. 781
2. Struktura organizacyjna Narodowego Banku Polskiego | str. 790
3. Płaszczyzny aktywności Narodowego Banku Polskiego | str. 802
3.1. Współdziałanie z organami państwa | str. 802
3.2. Emisja znaków pieniężnych | str. 811
3.3. Realizacja polityki pieniężnej | str. 821
3.4. Prowadzenie rachunków bankowych | str. 841
3.5. Działalność dewizowa banku centralnego | str. 848
4. Podstawowe zasady gospodarki finansowej Narodowego Banku Polskiego | str. 856
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 863

Rozdział dziesiąty. Nadzór bankowy | str. 865
1. Uwagi wprowadzające | str. 865
2. Organizacja nadzoru bankowego | str. 867
3. Cele, zadania i tryb wykonywania nadzoru bankowego | str. 885
4. Środki nadzoru bankowego | str. 894
5. Nadzór nad oddziałami instytucji kredytowych | str. 905
6. Istota i zakres nadzoru skonsolidowanego | str. 913
7. Pozostałe regulacje nadzoru bankowego | str. 921
8. Nadzór uzupełniający | str. 936
9. Nadzór makroostrożnościowy | str. 941
Zalecana literatura uzupełniająca | str. 944

Bibliografia | str. 945

Indeks podstawowych pojęć | str. 975