Opodatkowanie powierniczych czynności prawnych / Grzegorz Ufnal

Książka kompleksowo omawia podatkowe skutki powierniczych czynności prawnych, w tym istotę powiernictwa i jego warianty występujące w praktyce.

Szczegółowo przedstawiono m.in.:
• czynności powiernicze zabezpieczające: przewłaszczenie na zabezpieczenie, cesję na zabezpieczenie,
• przykłady zarządu powierniczego: przelew powierniczy w celu inkasa, zarząd prawami autorskimi, ustanowienie administratora zastawu lub hipoteki,
• skutki czynności powierniczych w podatkach od towarów i usług, dochodowych, od czynności cywilnoprawnych, od nieruchomości, rolnym, leśnym, od środków transportowych oraz od spadków i darowizn,
• skutki tych czynności związane z tzw. rentą planistyczną i opłatą adiacencką.

W opracowaniu uwzględniono orzecznictwo oraz interpretacje indywidualne przepisów prawa podatkowego dotyczące problematyki opodatkowania czynności powierniczych. Zawarto w nim również propozycje zmian obowiązujących regulacji oraz uwagi prawnoporównawcze.

Publikacja przeznaczona jest dla doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych, sędziów, notariuszy, a także pracowników administracji, ekonomistów, księgowych, przedsiębiorców z branży finansowej (np. firmy windykacyjne, firmy pożyczkowe) oraz podmiotów świadczących usługi administratorów zabezpieczeń.

Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1
Pojęcie powiernictwa oraz typologia czynności powierniczych 23
1.1. Powiernictwo – ujęcie historyczne 23
1.2. Stosunki powiernicze w świetle prawa polskiego – zagadnienia ogólne 27
1.2.1. Uwagi wprowadzające 27
1.2.2. Przegląd doktrynalnych definicji powiernictwa 28
1.2.3. Strony stosunku powierniczego 36
1.2.4. Powstanie, treść, ustanie stosunku powierniczego 37
1.2.5. Dopuszczalność dokonywania czynności powierniczych 42
1.3. Typologia czynności powierniczych 47
1.3.1. Instytucje prawa prywatnego zbliżone do powiernictwa 47
1.3.2. Powiernicze czynności zabezpieczające 53
1.3.2.1. Przelew wierzytelności na zabezpieczenie 53
1.3.2.2. Przewłaszczenie na zabezpieczenie 57
1.3.3. Zarząd powierniczy 66
1.3.3.1. Powiernicze przeniesienie akcji lub udziałów 71
1.3.3.2. Powiernicze zlecenie nabycia rzeczy 71
1.3.3.3. Zarządzanie zbiorowe prawami autorskimi i prawami pokrewnymi 72
1.3.3.4. Powierniczy zarząd przedsiębiorstwem 74
1.3.3.5. Przelew powierniczy w celu inkasa 75
1.3.3.6. Administratorzy zabezpieczeń 77
1.4. Podsumowanie 84
Rozdział 2
Skutki czynności powierniczych w podatku od towarów i usług 87
2.1. Uwagi wprowadzające 87
2.2. Podstawowe cechy podatku od towarów i usług 88
2.2.1. Podatek od towarów i usług jako podatek zharmonizowany, znaczenie dyrektywy VAT oraz orzecznictwa TSUE 88
2.2.2. Cechy VAT w świetle orzecznictwa TSUE 89
2.2.3. Zasady wykładni przepisów regulujących podatek od towarów i usług 91
2.3. Czynności powiernicze nieopodatkowane podatkiem od towarów i usług 92
2.3.1. Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części 93
2.3.2. Czynności niemogące być przedmiotem prawnie skutecznej umowy 96
2.3.3. Czynności nieodpłatne 96
2.3.4. Czynności wykonywane przez podmiot niebędący podatnikiem lub niewystępujący w charakterze podatnika w odniesieniu do danej czynności 97
2.3.5. Zbywanie akcji lub udziałów 98
2.4. Powiernicze czynności zabezpieczające w świetle regulacji podatku od towarów i usług 99
2.4.1. Czynności powiernicze zabezpieczające jako czynności opodatkowane 99
2.4.2. Powstanie obowiązku podatkowego 107
2.4.3. Podstawa opodatkowania podatkiem od towarów i usług w przypadku czynności powierniczych zabezpieczających 110
2.4.4. Problematyka związana ze statusem podatnika podatku od towarów i usług 115
2.5. Powiernicze czynności zarządcze 119
2.5.1. Zarząd powierniczy przedsiębiorstwem lub jego zorganizowaną częścią 122
2.5.2. Powiernicze przeniesienie akcji lub udziałów 125
2.5.3. Cesja wierzytelności w celu jej windykacji 126
2.5.4. Zlecenie powiernicze zakupu 131
2.5.5. Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi 134
2.5.6. Działalność administratorów zabezpieczeń 137
2.6. Podsumowanie 139
Rozdział 3
Skutki podatkowe czynności powierniczych w podatkach dochodowych 141
3.1. Podatki dochodowe – uwagi ogólne 144
3.2. Skutki czynności powierniczych zabezpieczających w podatkach dochodowych 148
3.2.1. Zagadnienia wstępne 148
3.2.2. Przychody uzyskane na podstawie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w świetle regulacji ustawowej 149
3.2.3. Rozliczenia stron i ich konsekwencje podatkowe 163
3.2.4. Amortyzacja przewłaszczonych środków trwałych 169
3.2.5. Bieg terminu z art. 10 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f. 172
3.3. Skutki czynności powierniczych zarządczych w podatkach dochodowych 173
3.4. Implementacja dyrektywy ATAD i exit tax 177
3.5. Podsumowanie 185
Rozdział 4
Skutki czynności powierniczych w pozostałych podatkach oraz opłatach i daninach publicznych o zbliżonym charakterze 191
4.1. Uwagi ogólne 191
4.2. Opodatkowanie czynności powierniczych podatkiem od czynności cywilnoprawnych 192
4.2.1. Podatek od czynności cywilnoprawnych – zagadnienia ogólne 192
4.2.2. Zakres przedmiotowy i podmiotowy 192
4.2.3. Czynności powiernicze zabezpieczające 194
4.2.4. Czynności powiernicze typu zarządczego 196
4.3. Skutki podatkowe czynności powierniczych w podatku od nieruchomości 198
4.3.1. Podatek od nieruchomości – uwagi ogólne 198
4.3.2. Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości w sytuacji przewłaszczenia na zabezpieczenie 204
4.3.3. Skutki czynności powierniczych zarządczych w podatku od nieruchomości 209
4.4. Skutki czynności powierniczych w podatku od środków transportowych 210
4.5. Skutki czynności powierniczych w podatku rolnym i leśnym 216
4.5.1. Zagadnienia ogólne 216
4.5.2. Skutki podatkowe czynności powierniczych w podatku rolnym i leśnym 220
4.6. Opłata z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w związku z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania albo jego zmianą (tzw. renta planistyczna) a czynności powiernicze 223
4.7. Opłata adiacencka w przypadku czynności powierniczych 232
4.8. Podsumowanie 236
Rozdział 5
Skutki czynności powierniczych w podatku od spadków i darowizn 239
5.1. Uwagi wprowadzające 239
5.2. Elementy konstrukcji podatku od spadków i darowizn 240
5.3. Opodatkowanie przysporzeń majątkowych uzyskiwanych przez strony czynności powierniczych podatkiem od spadków i darowizn 243
5.4. Podsumowanie 261
Rozdział 6
Opodatkowanie czynności powierniczych w wybranych państwach europejskich 265
6.1. Zagadnienia wstępne 265
6.2. Powiernictwo w krajach common law na przykładzie Irlandii 267
6.2.1. Rys historyczny 267
6.2.2. Konstrukcja trustu 268
6.2.3. Rodzaje trustów 271
6.2.4. Treść stosunku powierniczego 273
6.2.5. Prawa i obowiązki stron stosunku powierniczego 276
6.2.6. Uprawnienia beneficjentów 279
6.2.7. Aspekty podatkowe trustów 280
6.2.7.1. Capital Gains Tax (CGT) 281
6.2.7.2. Income Tax (podatek dochodowy) 283
6.2.7.3. Stamp Duty 286
6.2.7.4. Capital Acquisitions Tax (CAT) 286
6.2.7.5. Discretionary Trust Tax (DTT) 288
6.2.7.6. Value Added Tax (VAT) 289
6.2.7.7. Ulgi i zwolnienia podatkowe 290
6.3. Powiernictwo w systemach mieszanych na przykładzie Szkocji 291
6.3.1. Rys historyczny i zagadnienia wstępne 291
6.3.2. Konstrukcja trustu 292
6.3.3. Aspekty podatkowe 300
6.3.3.1. Value Added Tax (VAT) 302
6.3.3.2. Income Tax 303
6.3.3.3. Capital Gains Tax (CGT) 305
6.3.3.4. Inheritance Tax (IHT) 306
6.3.3.5. Land and Building Transaction Tax (LBTT) 307
6.4. Powiernictwo w prawie niemieckim 308
6.4.1. Rys historyczny i geneza powiernictwa 308
6.4.2. Pojęcie powiernictwa w systemie prawnym 309
6.4.3. Treść stosunku powierniczego 312
6.4.4. Skutki powstania stosunku powiernictwa wobec osób trzecich 315
6.4.5. Skutki podatkowe związane z powiernictwem 318
6.5. Powiernictwo w międzynarodowych inicjatywach poświęconych harmonizacji prawa prywatnego 322
6.5.1. Konwencja haska o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu 322
6.5.2. Zasady Europejskiego Prawa Trustów 325
6.5.3. Projekt Wspólnej Ramy Odniesienia – regulacje dotyczące trustu 327
6.6. Podsumowanie 329
Podsumowanie i wnioski 333
Bibliografia 351