Kontrola zarządcza w placówkach ochrony zdrowia / Roman Lewandowski, Artur Kożuch, Janusz Sasak

W książce przedstawiono problematykę stosowania obowiązkowej kontroli zarządczej w placówkach ochrony zdrowia - wymaganej przepisami prawa, w szczególności ustawy o finansach publicznych i komunikatów w sprawie kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych. W opracowaniu omówiono m.in. takie zagadnienia, jak:

• funkcjonowanie kontroli zarządczej w systemie kierowania placówką ochrony zdrowia,
• mechanizmy i instrumenty systemu kontroli zarządczej,
• standaryzacja procedur kontrolnych,
• kontrola jako funkcja zarządzania organizacją,
• kontrola procesu formułowania i wdrażania strategii,
• kontrola poprzez certyfikację i akredytację,
• wiarygodność sprawozdań w ocenie sprawności działania placówek ochrony zdrowia.

Publikacja została wzbogacona o wzory dokumentów oraz praktyczne przykłady, a także informacje odnoszące się do kontroli kosztów i jakości w polskich oraz zagranicznych placówkach ochrony zdrowia. Ponadto w skondensowanej formie ukazano dorobek nauk organizacji i zarządzania w zakresie kontroli, ze szczególnym uwzględnieniem teorii dotyczących organizacji publicznych i roli profesji medycznych.

Opracowanie ukazuje temat kontroli bardzo szeroko, łącząc zarówno podejście cybernetyczne oparte o procedury administracyjne, jak i zagadnienia związane z relacjami społecznymi, procesami politycznymi, motywacją, kulturą organizacyjną i samokontrolą pracowników, w tym pracowników medycznych.

Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest dla menedżerów ochrony zdrowia różnego szczebla oraz osób odpowiedzialnych za wdrażanie i funkcjonowanie systemu kontroli zarządczej. Zainteresuje także audytorów i pracowników działów audytu wewnętrznego w placówkach ochrony zdrowia.

WSTĘP | str. 9

WYKAZ SKRÓTÓW | str. 15

ROZDZIAŁ 1
PRAWNE I TEORETYCZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU KONTROLI ZARZĄDCZEJ W JEDNOSTKACH OCHRONY ZDROWIA | str. 17
1.1. Uwarunkowania prawne systemu kontroli zarządczej w organizacjach publicznych | str. 17
1.2. Zadania kontroli zarządczej | str. 21
1.3. Funkcjonowanie kontroli zarządczej w systemie kierowania placówki ochrony zdrowia | str. 23
1.4. Zarządzanie publiczne jako wyznacznik kierunków zmian i dostosowań w systemach zarządzania placówkami ochrony zdrowia | str. 26
1.5. Usługi społeczne jako produkty sektora publicznego | str. 33
1.6. Specyfika usług świadczonych w obszarze ochrony zdrowia | str. 41

ROZDZIAŁ 2
PLACÓWKI OCHRONY ZDROWIA JAKO PODMIOTY ŚWIADCZĄCE USŁUGI SPOŁECZNE | str. 50
2.1. Podmioty lecznicze w polskim sektorze publicznym | str. 50
2.2. Istota i zakres zarządzania publicznego | str. 56
2.3. Specyficzne warunki zarządzania publicznego w placówkach ochrony zdrowia | str. 61
2.4. Rola profesjonalistów medycznych w procesie zarządzania podmiotami ochrony zdrowia | str. 65
2.4.1. Podłoże konfliktu pomiędzy profesjonalistami medycznymi a menedżerami | str. 67
2.4.2. Rola średniego personelu medycznego | str. 69
2.4.3. Mechanizmy obrony profesjonalistów medycznych przed kontrolą menedżerską | str. 71

ROZDZIAŁ 3
WYBRANE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z KONTROLĄ ZARZĄDCZĄ | str. 77
3.1. Pomiar i ocena rezultatów a nakłady i ekspansja | str. 77
3.2. Racjonalność gospodarowania w placówkach ochrony zdrowia | str. 81
3.3. Istota i znaczenie informacji o przebiegu procesów świadczenia usług w placówkach ochrony zdrowia | str. 86
3.4. Standaryzacja procedur kontrolnych (prawne i organizacyjne ujęcie standaryzacji - cele i zasady) | str. 90
3.5. Sprawność jako wynik skuteczności i efektywności ekonomicznej podejmowanych działań | str. 97
3.6. Wiarygodność sprawozdań w ocenie sprawności działania placówek ochrony zdrowia | str. 100
3.7. Gospodarowanie zasobami i ich znaczenie dla jakości świadczonych usług publicznych | str. 105
3.8. Sprawność systemów informacyjnych w placówkach ochrony zdrowia | str. 111

ROZDZIAŁ 4
MECHANIZMY I INSTRUMENTY SYSTEMU KONTROLI ZARZĄDCZEJ | str. 118
4.1. Kontrola jako funkcja zarządzania organizacją | str. 118
4.1.1. Kontrola wykorzystująca mechanizmy psychologiczne | str. 123
4.1.2. Kontrola wykorzystująca modele matematyczne - druga fala naukowego zarządzania | str. 125
4.1.3. Kontrola biurokratyczna | str. 129
4.1.4. Cybernetyczny i homeostatyczny model kontroli | str. 131
4.2. Kontrola procesu formułowania i wdrażania strategii | str. 134
4.2.1. Dźwignie kontroli - model R. Simonsa | str. 136
4.2.1.1. Systemy przekonań jako mechanizm kontroli obszaru poszukiwania nowych możliwości | str. 140
4.2.1.2. Systemy granic jako mechanizm kontroli swobody podejmowania decyzji | str. 142
4.2.1.3. Systemy kontroli diagnostycznej | str. 144
4.2.1.4. Systemy kontroli interaktywnej | str. 147
4.2.1.5. Zastosowanie modelu kontroli R. Simonsa w praktyce funkcjonowania placówek medycznych | str. 150
4.2.2. Pomiar wyników organizacji | str. 154
4.2.3. Zrównoważona Karta Wyników (Balanced Scorecard) | str. 159
4.2.3.1. Poziom I. Zrównoważona Karta Wyników jako narzędzie pomiaru osiągnięć organizacji | str. 161
4.2.3.2. Poziom II. Integracja ZKW z innymi narzędziami zarządzania stosowanymi w organizacjach ochrony zdrowia | str. 165
4.2.3.3. Poziom III. Pomiar wyników organizacji uwzględniający relacje przyczynowo-skutkowe | str. 168
4.2.3.4. Poziom IV. Zrównoważona Karta Wyników jako system kontroli strategicznej | str. 172
4.3. Kontrola przez certyfikację i akredytację | str. 175
4.3.1. Program akredytacji szpitali Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia | str. 177
4.3.2. Systemy zarządzania jakością - rodzina norm ISO 9000 | str. 178
4.3.3. Norma EN-PN 15224:2017-02 - Usługi sektora ochrony zdrowia - Systemy zarządzania jakością | str. 180
4.4. Zarządzanie ryzykiem | str. 182
4.4.1. Identyfikacja i rodzaje ryzyk w ochronie zdrowia oraz ich analiza | str. 193
4.4.2. Ocena istotności ryzyk i reakcja na ryzyka jako następstwo procesów analityczno-kontrolnych | str. 194
4.4.3. Zespół do spraw zarządzania ryzykiem w procesie usprawniania organizacji ochrony zdrowia | str. 201

ROZDZIAŁ 5
KONTROLA ZARZĄDCZA W PERSPEKTYWIE PIĘCIU OBSZARÓW ZARZĄDZANIA WYMIENIONYCH W KOMUNIKACIE NR 23 MINISTRA FINANSÓW | str. 207
5.1. Specyfika organizacji ochrony zdrowia w kontekście kontroli zarządczej | str. 208
5.1.1. Kontrola zarządcza w obszarze infrastruktury technicznej | str. 211
5.1.2. Kwalifikacje personelu | str. 212
5.1.3. Kontrola finansowa zakładów opieki zdrowotnej | str. 213
5.1.4. Kontrola procesów - spojrzenie praktyczne | str. 215
5.1.5. Kontrola kosztów i przychodów | str. 218
5.1.6. Kontrola kosztów ogólnych zakładu opieki zdrowotnej | str. 222
5.1.7. Kontrola przychodów i marży - rozliczenia z płatnikiem | str. 225
5.2. Charakterystyka standardów kontroli zarządczej pod kątem ich stosowania w placówkach medycznych | str. 227
5.2.1. Środowisko wewnętrzne | str. 228
5.2.1.1. Standard 1. Przestrzeganie wartości etycznych | str. 228
5.2.1.2. Standard 2. Kompetencje zawodowe | str. 232
5.2.1.3. Standard 3. Struktura organizacyjna | str. 233
5.2.1.4. Standard 4. Delegowanie uprawnień | str. 237
5.2.2. Cele i zarządzanie ryzykiem | str. 238
5.2.2.1. Standard 5. Misja | str. 238
5.2.2.2. Standard 6. Określanie celów i zadań, monitorowanie i ocena ich realizacji | str. 242
5.2.2.3. Standard 7. Identyfikacja ryzyka | str. 245
5.2.2.4. Standard 8. Analiza ryzyka | str. 253
5.2.2.5. Standard 9. Reakcja na ryzyko | str. 254
5.2.3. Mechanizmy kontroli | str. 255
5.2.3.1. Standard 10. Dokumentowanie systemu kontroli zarządczej | str. 256
5.2.3.2. Standard 11. Nadzór | str. 260
5.2.3.3. Standard 12. Ciągłość działalności | str. 261
5.2.3.4. Standard 13. Ochrona zasobów | str. 261
5.2.3.5. Standard 14. Szczegółowe mechanizmy kontroli dotyczące operacji finansowych i gospodarczych | str. 264
5.2.3.6. Standard 15. Mechanizmy dotyczące systemów informatycznych | str. 266
5.2.4. Informacja i komunikacja | str. 267
5.2.4.1. Standard 16. Informacja bieżąca | str. 268
5.2.4.2. Standard 17. Komunikacja wewnętrzna | str. 270
5.2.4.3. Standard 18. Komunikacja zewnętrzna | str. 272
5.2.5. Monitorowanie i ocena | str. 273
5.2.5.1. Standard 19. Monitorowanie systemu kontroli zarządczej | str. 274
5.2.5.2. Standard 20. Samoocena | str. 275
5.2.5.3. Standard 21. Audyt wewnętrzny | str. 278
5.2.5.4. Standard 22. Uzyskanie zapewnienia o stanie kontroli zarządczej | str. 280

ZAŁĄCZNIKI - WZORY DOKUMENTÓW | str. 281
Załącznik 1. Wzór rejestru ryzyk | str. 282
Załącznik 2. Wzór formularza oceny stanu systemu kontroli zarządczej | str. 283
Załącznik 3. Wzór oświadczenia Kierownika Jednostki Organizacyjnej o stanie kontroli zarządczej | str. 295
Załącznik 4. Zarządzenie Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego w sprawie wytycznych do funkcjonowania kontroli zarządczej | str. 298