Publikacja stanowi kompendium wiedzy o gospodarce, które
dogłębnie omawia podstawowe formy instytucjonalnej aktywności
państwa. Założeniem autorów podręcznika jest popularyzacja dwóch
dziedzin – ekonomii i prawa, które są ściśle skorelowane we
współczesnej gospodarce rynkowej.
Autorzy szczegółowo objaśniają zagadnienia z zakresu polityki
monetarnej, walutowej, fiskalnej, budżetowej i handlu
międzynarodowego, a także kwestie dotyczące ochrony środowiska i
klimatu oraz polityki właścicielskiej państwa. Najnowsze wydanie
podręcznika uwzględnia zmiany, do których doszło w światowej i
polskiej gospodarce, w tym pandemii covid-19, pełnoskalowej
rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie oraz globalnego impulsu
inflacyjnego. Ponadto zostało również rozszerzone o nowy rozdział
dotyczący ochrony klimatu.
W podręczniku czytelnik znajdzie przydatne informacje dotyczące
m.in.:
- prawidłowości i praw ekonomicznych,
- instrumentów polityki gospodarczej,
- klasyfikacji podmiotów gospodarczych i ich funkcji,
- rodzajów systemów gospodarczych,
- teorii równowagi konsumenta,
- mierników dochodu narodowego,
- mechanizmu kreacji pieniądza,
- inflacji i jej przyczyn,
- unii walutowych i podstaw funkcjonowania strefy euro,
- wpływu zmian klimatycznych na gospodarkę i instrumentów
ochrony klimatu.
Autorzy książki są pracownikami Katedry Publicznego Prawa
Gospodarczego i Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i
Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego i osobami
zaprzyjaźnionymi z Katedrą.
Podręcznik jest przeznaczony zarówno dla studentów, jak i
wszystkich osób zainteresowanych poznaniem zasad funkcjonowania
gospodarki rynkowej oraz roli, jaką odgrywa w niej państwo i
sektor publiczny.
Wykaz skrótów
............................................................................................................
11
Słowo wstępne do wydania pierwszego z 2011 r.
.................................................. 15
Słowo wstępne do wydania czwartego z 2023 r.
................................................... 17
Rozdział pierwszy
Pojęcia
...........................................................................................................................
19
- Początki ekonomii (Marcin Smaga)
................................................................
19
- Definicja ekonomii (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
.............................. 21
- Prawidłowości i prawa ekonomiczne (Tadeusz Włudyka,
Marcin Smaga)
....................................................................................................
22
- Ekonomia a inne nauki (Tadeusz Włudyka)
.................................................. 25
- Definicja polityki gospodarczej (Tadeusz Włudyka)
.................................... 26
- Uwarunkowania polityki gospodarczej (Marcin Smaga)
............................. 28
- Cele polityki gospodarczej (Tadeusz Włudyka)
............................................ 30
- Instrumenty polityki gospodarczej (Marcin Smaga)
.................................... 33
- Dziedziny polityki gospodarczej (Marcin Smaga)
......................................... 34
Literatura
..................................................................................................................
36
Rozdział drugi
Historia
.........................................................................................................................
37
- Starożytność i średniowiecze (Tadeusz Włudyka)
........................................ 37
- Merkantylizm (Tadeusz Włudyka)
..................................................................
39
- Fizjokratyzm (Tadeusz Włudyka)
....................................................................
41
- Nowe stosunki produkcji w Europie Zachodniej (Tadeusz
Włudyka) ....... 43
- Rozwój przemysłu i handlu w Stanach Zjednoczonych
(Tadeusz Włudyka)
............................................................................................
46
- Rewolucja przemysłowa w Europie Środkowo-Wschodniej
(Tadeusz Włudyka)
............................................................................................
48
- Rozwój gospodarczy w krajach azjatyckich (Tadeusz
Włudyka) ................ 48
- Szkoła klasyczna w ekonomii (Tadeusz Włudyka)
........................................ 49
- Szkoła historyczna (Tadeusz Włudyka)
..........................................................
546
- Szkoła subiektywistyczno-marginalna (Tadeusz Włudyka, Marcin
Smaga)
....................................................................................................
55
- Szkoła lozańska (Tadeusz Włudyka)
.............................................................
58
- Szkoła neoklasyczna (Tadeusz Włudyka)
..................................................... 62
- Szkoła krakowska (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
............................. 63
- Instytucjonalizm (Tadeusz Włudyka)
..........................................................
72
- Keynesizm (Maciej Matuszewski, Marcin Smaga)
...................................... 76
- Monetaryzm (Tadeusz Włudyka)
..................................................................
77
- Trzecia droga w doktrynach ekonomicznych (Tadeusz
Włudyka) ............. 80
- Teoria racjonalnych oczekiwań (Tadeusz Włudyka)
.................................. 82
Literatura
..................................................................................................................
84
Rozdział trzeci
Gospodarowanie (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
....................................... 85
- Własność
..............................................................................................................
85
- Dobro
....................................................................................................................
87
- Potrzeba
...............................................................................................................
90
- Proces gospodarowania
.....................................................................................
93
- Wybór ekonomiczny
..........................................................................................
97
- Stan równowagi
..................................................................................................
99
- Koszt alternatywny
.............................................................................................
102
- Podmioty gospodarcze
......................................................................................
105
Literatura
..................................................................................................................
111
Rozdział czwarty
Państwo
.........................................................................................................................
113
- Systemy gospodarcze (Marcin Smaga)
............................................................
113
- Ordoliberalizm (Tadeusz Włudyka)
................................................................
118
- Interwencja państwa w gospodarkę (Tadeusz Włudyka,
Marcin Smaga)
....................................................................................................
122
- Funkcje państwa (Krzysztof Oplustil)
............................................................. 130
Literatura
..................................................................................................................
137
Rozdział piąty
Konsument (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
................................................. 139
Literatura
..................................................................................................................
147
Rozdział szósty
Przedsiębiorstwo (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
....................................... 149
Literatura
..................................................................................................................
160
Rozdział siódmy
Rynek (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
...........................................................
161
- Rodzaje rynków
..................................................................................................
161
- Wartość a cena
....................................................................................................
162
- Struktury rynkowe
.............................................................................................
164
- Popyt i podaż
.......................................................................................................
168
- Polityka cenowa
..................................................................................................
175
Rozdział ósmy
Dochód narodowy
......................................................................................................
181
- Mierniki (Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga)
................................................ 181
- Podział dochodu narodowego (Tadeusz Włudyka)
....................................... 188
- Równowaga ekonomiczna (Tadeusz Włudyka)
............................................. 189
Literatura
..................................................................................................................
190
Rozdział dziewiąty
Cykl koniunkturalny
.................................................................................................
191
- Wzrost gospodarczy (Marcin Smaga)
..............................................................
191
- Czynniki wzrostu gospodarczego (Marcin Smaga)
...................................... 194
- Modele wzrostu (Marcin Smaga)
.....................................................................
198
- Bariery wzrostu gospodarczego (Marcin Smaga)
.......................................... 199
- Rodzaje wahań gospodarczych (Marcin Smaga)
........................................... 200
- Cykl koniunkturalny (Marcin Smaga)
............................................................ 202
- Teorie cyklu koniunkturalnego (Marcin Smaga)
.......................................... 205
- Narzędzia polityki antycyklicznej państwa (Marcin Smaga)
...................... 208
- Kryzys 2008 r. (Tadeusz Włudyka)
..................................................................
209
Literatura
..................................................................................................................
212
Rozdział dziesiąty
Budżet i podatki (Krzysztof Oplustil, Paweł
Woroniecki) ................................. 213
- Polityka fiskalna
..................................................................................................
213
- System podatkowy jako instrument polityki fiskalnej
................................. 218
- Zarys prawnych uwarunkowań polityki fiskalnej państwa
......................... 227
Literatura
..................................................................................................................
252
Rozdział jedenasty
Pieniądz (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki)
.................................................... 255
- Ramy prawne i instytucjonalne polityki pieniężnej
...................................... 255
- Pieniądz jako przedmiot polityki pieniężnej
.................................................. 259
- Inflacja i deflacja
.................................................................................................
271
- Funkcje banku centralnego. Narodowy Bank Polski jako kreator
polityki pieniężnej w PolsceFunkcje banku centralnego.
Narodowy Bank Polski jako kreator...
.......................................................................................................
281
- Strategie i instrumenty polityki pieniężnej
.................................................... 286
Literatura
..................................................................................................................
298
Rozdział dwunasty
Waluta (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki)
....................................................... 299
- Pojęcie kursu walutowego. Cele polityki walutowej
...................................... 299
- Systemy kursu walutowego
...............................................................................
301
- Ewolucja międzynarodowego systemu walutowego
...................................... 308
- Unie walutowe
.....................................................................................................
313
Literatura
..................................................................................................................
316
Rozdział trzynasty
Unia walutowa w Europie (Krzysztof Oplustil, Marek
Porzycki) ..................... 317
- Historia integracji walutowej w Europie
.........................................................
317
- Prawne i instytucjonalne podstawy Unii Gospodarczej
i Walutowej ........ 320
- Derogacja i warunki przyjęcia euro
.................................................................
324
- Perspektywa przyjęcia euro przez Polskę
....................................................... 329
- Kryzys strefy euro od 2010 r.
............................................................................
335
Literatura
..................................................................................................................
350
Rozdział czternasty
Rynek pracy (Krzysztof Oplustil)
............................................................................
353
- Pojęcie i funkcje rynku pracy
...........................................................................
353
- Rynek pracy jako przedmiot oddziaływania polityki
zatrudnienia ........... 355
- Bezrobocie i jego rodzaje
...................................................................................
359
- Instytucjonalne czynniki wpływające na poziom zatrudnienia
i bezrobocia
..........................................................................................................
365
- Instrumenty polityki zatrudnienia
..................................................................
370
- Główne problemy polskiego rynku pracy
....................................................... 376
- Dialog społeczny
.................................................................................................
379
Literatura
..................................................................................................................
382
Rozdział piętnasty
Rynek finansowy i kapitałowy
.................................................................................
383
- Charakterystyka rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek
Porzycki, Paweł Woroniecki)
...............................................................
383
- Funkcje rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek
Porzycki, Paweł Woroniecki)
.............................................................................................
385
- Podział rynku finansowego i kapitałowego (Krzysztof
Oplustil, Marek Porzycki, Paweł Woroniecki)
...............................................................
388
- Rodzaje instrumentów finansowych (Krzysztof Oplustil, Marek
Porzycki, Paweł Woroniecki)
...............................................................
392
- Kryptoaktywa (Ariel Mucha)
...........................................................................
399
- Uczestnicy rynku finansowego (Krzysztof Oplustil, Marek
Porzycki, Paweł Woroniecki)
.............................................................................................
404
- Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce i Unii
Europejskiej (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki, Paweł
Woroniecki) ........................... 416
Literatura
..................................................................................................................
427
Rozdział szesnasty
Polityka właścicielska państwa i prywatyzacja (Krzysztof
Oplustil, Marek Porzycki)
..........................................................................................................
429
- Pojęcie i cele polityki właścicielskiej
i prywatyzacji ......................................
429
- Rodzaje polityki prywatyzacyjnej
....................................................................
432
- Ryzyka i bariery prywatyzacji
..........................................................................
435
- Prywatyzacja w Polsce po 1989 r.
.....................................................................
438
- Działalność gospodarcza państwa w sferze dominium
................................. 445
- Zarządzanie mieniem państwowym i nadzór właścicielski
w spółkach z udziałem Skarbu Państwa
..............................................................................
448
- Sposoby zabezpieczania wpływu państwa na spółki działające
w tzw. strategicznych sektorach gospodarki
.................................................. 457
Literatura
..................................................................................................................
463
Rozdział siedemnasty
Handel międzynarodowy (Krzysztof Oplustil, Marek Porzycki)
..................... 465
- Pojęcie i rodzaje
..................................................................................................
465
- Przyczyny istnienia międzynarodowej wymiany handlowej –
teorie handlu zagranicznego
........................................................................................
467
- Bilans płatniczy państwa
...................................................................................
473
- Protekcjonistyczna polityka handlowa
........................................................... 474
- Tendencje liberalizacyjne w handlu międzynarodowym
............................. 481
- Integracja w ramach Unii Europejskiej
........................................................... 490
Literatura
..................................................................................................................
495
Rozdział osiemnasty
Ochrona środowiska (Maciej Matuszewski, Wojciech
Matuszewski) ............. 497
- Znaczenie społeczno-gospodarcze środowiska
.............................................. 497
- Wpływ gospodarowania na środowisko
......................................................... 499
- Polityka ochrony środowiska
............................................................................
500
- Cechy polityki ochrony środowiska
................................................................
50310
- Polityka ochrony środowiska w Polsce
............................................................
507
- Wpływ integracji polityczno-gospodarczej na politykę
ekologiczną Polski
....................................................................................................................
515
Literatura
..................................................................................................................
536
Rozdział dziewiętnasty
Ochrona klimatu (Ewa Całus)
..................................................................................
537
- Zmiana klimatu. Podstawowe zagadnienia
.................................................... 537
- Ochrona środowiska a zmiana klimatu
.......................................................... 544
- Międzynarodowe prawo ochrony klimatu
..................................................... 549
- Prawo ochrony klimatu w Polsce
.....................................................................
560
- Znaczenie zmiany klimatu dla gospodarki
.................................................... 569
- Koncepcje ekonomiczne odpowiadające na zmianę klimatu
...................... 576
Literatura
..................................................................................................................
584
Rozdział dwudziesty
Trzy dekady transformacji (Tadeusz Włudyka)
................................................... 585
Literatura
..................................................................................................................
602
Wykaz aktów prawnych
.............................................................................................
603
Spis tabel i ilustracji w tekście
..................................................................................
611
Indeks osób
..................................................................................................................
613
Indeks rzeczowy
..........................................................................................................
621
O Autorach
...................................................................................................................
637