Trwałość i zmienność procesów starzenia się i starości / Marek Chałas, Bogusława Urbaniak, Piotr Szukalski, Rafał Zimny, Robert Błaszczak, Magdalena Zadworna

Truizmem jest mówienie o tym, że ludność świata coraz bardziej się starzeje. Na ulicy, w pracy, w bankach i w polityce coraz częściej spotykamy osoby starsze. Ale właściwie kogo mamy na myśli, używając tego pojęcia? Czy utarte przed wieloma laty określenie odnoszące się do osób, które z racji wieku usuwają się z życia społecznego, stają się mniej lub bardziej niesamodzielne, nazywane w mediach staruszkami, choć ukończyły dopiero 60 lat życia, pozostaje nadal aktualne? Jeśli tak, to w jakim zakresie, bo na procesy starzenia się człowieka nieco inaczej patrzy geriatra, psycholog, demograf czy polityk społeczny. Odzwierciedlenie naszego stosunku do starości i ludzi starszych znajdziemy w używanym języku, w polszczyźnie. Rozważaniom nad dylematami związanymi z definiowaniem człowieka starszego, tym instytucjonalnym i potocznym, jest poświęcona prezentowana monografia. Jest to pierwsza w polskim piśmiennictwie publikacja, w której autorzy, reprezentujący różne dziedziny nauki, próbują odnieść się do – z jednej strony – pewnych uniwersalnych cech procesów starzenia się człowieka, a z drugiej – wskazać na zachodzące współcześnie zmiany, które mają wpływ na weryfikację tradycyjnych ujęć w definiowaniu człowieka starszego. Książka jest adresowana przede wszystkim do tych, którzy w swojej pracy zawodowej stykają się z osobami starszymi jako klientami, współpracownikami, pacjentami, podopiecznymi. Składa się z sześciu rozdziałów, w których autorzy podejmują m.in. kwestie podwójnego starzenia się ludności, eufeminizowania starości i ageizmu.

Wstęp 7

Bibliografia 12

1. Graniczne progi starości 15

1.1. Wprowadzenie 15

1.2. Znaczne zróżnicowanie postrzegania progu starości 17

1.3. Dowolność w określaniu granicznego progu starości w Polsce 21

1.4. Przegląd encyklopedycznych i słownikowych interpretacji hasła senior 25

1.5. Wiek prospektywny – poszukiwania nowego granicznego progu starości 31

1.6. Zakończenie 35

Bibliografia 36

2. Podwójne starzenie się ludności – od kiedy zaczyna się późna starość? 41

2.1. Wprowadzenie 41

2.2. Podwójne starzenie się ludności 42

2.3. Od kiedy zaczyna się późna starość 44

2.4. Od jakiego wieku zaczyna się funkcjonalnie późna starość? 47

2.5. Liczba osób najstarszych w przyszłości 53

2.6. Przestrzenna koncentracja osób bardzo starych 56

2.7. Zakończenie 58

Bibliografia 59

3. Eufemizowanie starości we współczesnej polszczyźnie na tle innych tendencji językowego obrazowania starości 63

3.1. Wprowadzenie 63

3.2. Zarys stanu badań 64

3.3. Językowe profile starości i człowieka starego 70

3.4. Eufemizowanie starości 80

3.4.1. Eufemizowanie starości – uwarunkowania kulturowo-komunikacyjne 80

3.4.2. Eufemizacja z intencją pozytywną 81

3.4.3. Eufemizacja z intencją negatywną 87

3.5. Zakończenie 95

Bibliografia 96

4. Przebieg starzenia się człowieka w ujęciu medycznym 101

4.1. Wprowadzenie 101

4.2. Proces starzenia i jego konsekwencje 103

4.3. Niejednorodność procesów starzenia 106

4.4. Niesprawność funkcjonalna 108

4.5. Narzędzia do określania stanu zdrowia 110

4.6. Potrzeby zdrowotne i ich znaczenie 116

4.7. Zakończenie 121

Bibliografia 124

5. Psychologiczne aspekty starzenia się we współczesnym świecie 127

5.1. Wprowadzenie 127

5.2. Okres późnej dorosłości i jego specyfika 128

5.3. Wyzwania starości – realizacja zadań rozwojowych typowych dla wieku 130

5.4. Różne oblicza współczesnej starości 133

5.5. Wspieranie pomyślnego starzenia się 134

5.6. Zakończenie 137

Bibliografia 138

6. Czym jest ageizm? Objawy, przyczyny, skutki 145

6.1. Wprowadzenie 145

6.2. Ewolucja pojęcia ageizmu 146

6.3. Przejawy ageizmu w życiu społecznym 153

6.4. Skala rozpowszechnienia ageizmu 159

6.5. Ageizm w pracy 161

6.6. Ageizm w opiece zdrowotnej 166

6.7. Pandemia COVID-19 i ludzie starsi 169

6.8. Skutki ageizmu 172

6.9. Zakończenie 176

Bibliografia 178

O autorach 187