Sandwich generation? Wzory wsparcia w rodzinach trzypokoleniowych. Na przykładzie mieszkańców dwóch gmin województwa świę / Jolanta Grotowska-Leder, Katarzyna Roszak

Książka dotyczy wsparcia udzielanego w trudnych sytuacjach życiowych w ramach rodziny trzypokoleniowej, powiązanego z przemianami wynikającymi z wyzwań demograficznych i zmian modelu polityki społecznej. Autorki skoncentrowały się na roli środkowej generacji jako źródle pomocy dzieciom i rodzicom, wykorzystując mało znaną w Polsce koncepcję sandwich generation. Zastosowały podejście jakościowe, które pozwoliło ujawnić nie tylko duże zróżnicowanie wzorów i form świadczonego wsparcia, lecz także stosowanych strategii pomagania i motywów jego świadczenia.

Publikacja adresowana jest do specjalistów z zakresu socjologii rodziny, pracowników systemu wsparcia społecznego i pomocy społecznej, pracowników socjalnych, psychologów i polityków społecznych, jak również pracowników organizacji pozarządowych ukierunkowanych na wsparcie rodziny.

Wstęp 7

Rozdział 1. Teoretyczno-metodologiczne podstawy analizy       13

1. Problematyka badań i założenia badawcze          13

2. Podstawy metodologiczne        17

Rozdział 2. Teoretyczne perspektywy analizy świadczenia wsparcia w rodzinach trzypokoleniowych  21

1. Wprowadzenie             21

2. Konteksty analizy wsparcia społecznego             21

3. Perspektywy analizy wsparcia społecznego – typologie wsparcia 28

3.1. Zasoby wsparcia – perspektywa strukturalna 28

3.2. Rodzaje wsparcia – perspektywa funkcjonalna 30

3.3. Perspektywa temporalna    31

4. Pomiar wsparcia          31

5. Międzypokoleniowe wsparcie rodzinne               34

5.1. Rodzina jako struktura wielopokoleniowa    34

5.2. Wsparcie w rodzinie w świetle wybranych koncepcji teoretycznych    35

5.3. Cykl życia a międzygeneracyjne wsparcie rodzinne   39

5.3.1. Pomaganie bliskim jako zadanie etapu środkowej dorosłości      41

5.4. Perspektywa sandwich generation 44

5.4.1. Definicja sandwich generation 46

5.4.2. Kierunki analiz sandwich generation 49

5.5. Determinanty międzygeneracyjnego wsparcia w rodzinie        54

5.5.1. Czynniki demograficzne          55

5.5.2. Czynniki społeczno-kulturowe              57

5.5.3. Czynniki ekonomiczne             63

5.5.4. Czynniki polityczne – transformacja i kryzys welfare state w Polsce 67

Rozdział 3. Komu pomagają? Perspektywa strukturalna międzygeneracyjnego wsparcia w rodzinie   75

1. Środkowe pokolenie w rodzinie – charakterystyka próby badawczej 75

2. Środkowe pokolenie w rodzinie jako pomagający             77

2.1. Sytuacja sandwich w doświadczeniu badanych           79

2.2. Pomaganie dzieciom           83

2.2.1. Zasady służące organizacji pomocy dzieciom   84

2.3. Pomaganie rodzicom i teściom        87

Rozdział 4. W jaki sposób pomagają? Perspektywa funkcjonalna międzygeneracyjnego wsparcia w rodzinie   89

1. Wprowadzenie            89

2. Formy międzygeneracyjnego wsparcia w rodzinie – perspektywa funkcjonalna 91

2.1. Pomaganie dzieciom           91

2.1.1. Pomoc materialna     91

2.1.2. Wsparcie informacyjne           99

2.1.3. Wsparcie emocjonalne            102

2.1.4. Wsparcie duchowe   103

2.2. Pomaganie rodzicom i teściom        104

2.2.1. Wsparcie materialne i usługi 105

2.2.2. Wsparcie informacyjne           112

2.2.3. Wsparcie emocjonalne            113

2.2.4. Wsparcie duchowe   114

Rozdział 5. Dlaczego pomagają? Motywy wspierania dzieci i rodziców przez członków środkowego pokolenia w rodzinie             115

1. Wprowadzenie            115

2. Normatywnie określane  zobowiązania               115

2.1. Obowiązek  wspierania      116

2.2. Transmisja wzorów pomagania w rodzinie  117

2.3. Realizacja roli matki – dziecka 118

2.4. Kulturowy nacisk społeczności lokalnej       119

3. Pomoc odwzajemniana             120

4. Zapewnienie wyższego statusu materialnego dzieciom   121

5. Inwestycja w schyłkowy etap życia       123

6. Motywy psychologiczne           124

6.1. Wymuszona  konieczność 124

6.2. Więź emocjonalna               126

Rozdział 6. Międzygeneracyjne wsparcie w rodzinach trzypokoleniowych a status materialny świadczącego pomoc     127

1. Wprowadzenie             127

2. Wzory wspierania zstępnych i wstępnych przez należących do środkowego pokolenia w rodzinie według statusu materialnego 130

2.1. Zasięg świadczonej pomocy a status materialny         130

2.2. Typy sytuacji życiowych i form świadczonej pomocy              130

2.2.1. Pomoc instytucjonalna     131

2.2.2. Formy wspierania dzieci 132

2.2.3. Formy pomagania rodzicom i teściom        145

3. Motywy świadczenia pomocy a status materialny            150

Zakończenie. Czy sandwich generation?   151

Wykaz wywiadów          163

Bibliografia       169