Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowa strategia kształcenia literacko-kulturowego / Witold Bobiński

Przemiany technologiczno-kulturowe ostatnich kilku dekad, zwrot ikoniczny, zwrot audiowizualny, zwłaszcza w wersji cyfrowej sprawiają, że szkolne dziedziny zajmujące się edukacją kulturową stoją w obliczu modyfikacji swoich paradygmatów. Ta sytuacja dotyczy także polonistyki zarówno tej szkolnej, jak i w pewnym stopniu akademickiej. Kryzys czytelnictwa i deprecjacja lektury szkolnej to zjawiska, wobec których polonista i polonistyka nie mogą przejść obojętnie; grzech zaniechania wysiłku na rzecz przemian oznacza zgodę na gwałtowną marginalizację kluczowej jeszcze do niedawna szkolnej dyscypliny. Jednym ze sprzymierzeńców w dziele jej odnowienia może być staruszek film, wynalazek już ponadstuletni, który przeżywa kolejną młodość i stał się dominującą formą sztuki masowej. Na różne sposoby zestawiany w szkole z literaturą może pokazać ją w innym świetle, ożywić, wydobyć ze sfery obojętności, wręcz odkryć. O tym jest ta książka.

WSTĘP
• CZĘŚĆ I. Literatura, film, czytanie
[1. Film – język czy jakby język?; 2. Film – jakby tekst, tekst, analogon literatury?;
3. Czytanie, odczytywanie, nadawanie znaczeń…, czyli co widz robi z filmem?;
4. Krajobraz po dwóch zwrotach, czyli w kalejdoskopie tekstowego świata]
• CZĘŚĆ II. Szkoła i film. Dzieje miłości niespełnionej
[1. Od „sztuki ludowej” do „presji audiowizualnej”; 2. Od skupienia do rozproszenia,
czyli dawne i nowe modele edukacji filmowej w Europie; 3. Z dziejów
niespełnienia, czyli o edukacji filmowej w szkole polskiej; 4. Dzieje jednego pomysłu:
Film w szkolnej edukacji humanistycznej?; 5. U progu szkolnej emancypacji filmu?
Krajobraz po reformie programowej AD 2009; 6. Rezerwa i obawa. Praktyka
polonistyczna wobec filmu fabularnego, Suplement: pozaszkolne horyzonty edukacji
filmowej; 7. Wnioski, czyli o szkolnych horyzontach edukacji filmowej]
6 Spis treści
• CZĘŚĆ III. Edukacja filmowa jako szkoła przetrwania w kulturze (nie tylko) ikonicznej
[1. Ikoniczny i tekstualny przewrót w polonistyce, czyli aprecjacja tekstu kultury;
2. Różne porządki, różne systemy, wspólne narzędzia – poetyka intersemiotyczna;
3. Widz – modelowy czytelnik, czyli w obronie szlachetności oglądania; 4. Odbiorca
w lustrze dzieła (czyli widz – modelowy czytelnik II); 5. Wolność jako fundament
odpowiedzialności czytania; 6. Wymiary szkolnego filmoznawstwa; 7. Przez film,
o filmie, dla filmu (i nie tylko); 8. Kiedy zacząć, kiedy zgłębiać – etapy szkolnej
edukacji filmowej]
• CZĘŚĆ IV. W strumieniu narracji
[1. Narracja – plan ogólny; 2. Zbliżenia i detale; 3. Ujęcia metodyczne, A) Poziomy
narracji, czyli: rozpoznawanie narratora, B) Techniki opowiadania – kształtowanie
tworzywa, C) Aktywność widza – współkształtowanie opowieści]
• CZĘŚĆ V. W innym spojrzeniu, czyli filmowe czytanie tekstu
[1. Jak film odmienił czytanie; 2. Na początku jest różnica, czyli o prawie do
innego spojrzenia; 3. Lektura szkolna jako dzieło prefilmowe; 4. Wizualizacja –
od dyskursu teoretycznoliterackiego to techniki kształcenia; 5. Ujęcia metodyczne,
A) Plan gatunku, B) Plan poetyki, C) Plan interpretacji; 6. Filmowe czytanie
tekstu – aneks: film jako interpretant]
• CZĘŚĆ VI. Poezja w (nie tylko) ruchomych obrazach
[1. Przez fotografię do mowy obrazów; 2. Punctum, czyli co mnie wytrąca ze
spokoju oglądania; 3. Czy metaforę można zobaczyć?; 4. Między obrazem a fotografią

5. Symbol czy metafora, czyli o nie tylko szkolnych kłopotach z klasyfikacją;
6. Poetyckość przyznawana; 7. Poezja naoczności – zobaczyć metaforę w filmie;
8. Od metafory kadru do wielkiej metafory; 9. Od obrazów werbalnych do słów obrazowych]
• Podsumowanie. Strategia dla interpretacji
[1. Filozofia, czyli warsztat; 2. Adaptacja filmowa – kłopot szkolnej polonistyki;
3. Kwestia gatunku – kłopotliwa i użyteczna; 4. Świat do czytania i wartościowania…]
Bibliografia
Indeks nazwisk
Summary