Mechanizmy ładu korporacyjnego a system kontroli nad sprawozdawczością finansową. Perspektywa raportów zarządu polskich i / Jacek Gad

System kontroli nad sprawozdawczością finansową, będący przedmiotem prezentowanej publikacji, stanowi jeden z przejawów konwergencji standardów ładu korporacyjnego polegający na implementacji tego systemu, wdrożonego na początku XXI wieku w Stanach Zjednoczonych, do praktyki spółek publicznych w Unii Europejskiej. System ten obejmuje dwie główne sfery działalności spółki, tj. system zarządzania oraz ład korporacyjny. Celem głównym monografii jest zidentyfikowanie zakresu ujawnień na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową zamieszczonych w raportach zarządu oraz mechanizmów ładu korporacyjnego wpływających na ten zakres w praktyce polskich i niemieckich spółek publicznych.

Przedstawione wyniki badań mogą być wartościowe dla instytucji odpowiedzialnych za konstruowanie regulacji prawnych oraz dobrych praktyk w obszarze ładu korporacyjnego, dla zarządów spółek publicznych, a także członków rad nadzorczych i ich komitetów.

Wstęp 11

1. Globalna konwergencja rozwiązań w obszarze ładu korporacyjnego 21

1.1. Definicje, modele i mechanizmy ładu korporacyjnego 21

1.1.1. Wybrane definicje ładu korporacyjnego 21

1.1.2. Typologia modeli ładu korporacyjnego 24

1.1.3. Mechanizmy ładu korporacyjnego 29

1.2. Skandale finansowe z początku XXI wieku jako determinanty globalnych zmian standardów ładu korporacyjnego 31

1.2.1. Ustawa Sarbanesa-Oxleya jako impuls globalnych zmian standardów ładu korporacyjnego 31

1.2.2. Kluczowe europejskie inicjatywy legislacyjne na rzecz doskonalenia standardów ładu korporacyjnego 36

1.2.3. Implementacja nowych standardów ładu korporacyjnego w krajach Unii Europejskiej na przykładzie Polski 39

1.3. Zakres informacji ujawnianych przez spółki w otwartym i zamkniętym modelu ładu korporacyjnego 48

1.4. Główne przesłanki konwergencji standardów ładu korporacyjnego 52

1.5. Podsumowanie 56

2. System kontroli nad sprawozdawczością finansową – rola i znaczenie mechanizmów ładu korporacyjnego 59

2.1. Istota oraz elementy systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 59

2.1.1. Elementy systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową w świetle wyników dotychczasowych badań 59

2.1.2. Wykorzystanie elementów systemu zarządzania oraz mechanizmów ładu korporacyjnego w ramach systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 62

2.2. Wytyczne o charakterze legislacyjnym oraz środowiskowym dotyczące systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 71

2.2.1. Zintegrowana struktura ramowa kontroli wewnętrznej (COSO) 72

2.2.2. Wymagania wynikające z ustawy Sarbanesa-Oxleya dotyczące systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 75

2.2.3. Brytyjskie wytyczne dotyczące systemu kontroli wewnętrznej i zarządzania ryzykiem, w tym systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 77

2.2.4. Wytyczne Unii Europejskiej dotyczące systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową na przykładzie Polski i Niemiec 81

2.3. Kluczowe mechanizmy wewnętrzne i zewnętrzne ładu korporacyjnego jako elementy systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 83

2.3.1. Integracja mechanizmów ładu korporacyjnego w ramach systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową 83

2.3.2. Nadzór nad systemem rachunkowości realizowany przez rady nadzorcze 87

2.3.3. Monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej przez komitety audytu 92

2.3.4. Audyt wewnętrzny i finansowy systemu rachunkowości 100

2.4. Podsumowanie 109

3. System kontroli nad sprawozdawczością finansową jako szczególny obszar ujawnień w raporcie zarządu 113

3.1. Ujawnianie informacji w raporcie zarządu w świetle wybranych teorii 113

3.1.1. Teoria agencji oraz teoria służebności 113

3.1.2. Teoria interesariuszy 118

3.1.3. Teoria sygnalizacji 120

3.2. Kluczowe międzynarodowe inicjatywy legislacyjne i środowiskowe dotyczące prezentacji informacji w raporcie zarządu a praktyka sprawozdawcza w tym obszarze 123

3.2.1. Międzynarodowe dobre praktyki dotyczące sporządzania raportu zarządu 123

3.2.2. Ramy regulacyjne sporządzania raportu zarządu oraz wytyczne dotyczące oświadczenia na temat ładu korporacyjnego 128

3.2.3. Praktyka ujawniania informacji w raportach zarządu w świetle wyników wybranych badań empirycznych prowadzonych w Polsce 131

3.3. Ujawnienia na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową prezentowane w raportach zarządu jako przedmiot badań empirycznych prowadzonych za granicą 136

3.4. Zakres ujawnień na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową prezentowanych w raportach zarządu spółek publicznych w zamkniętym modelu ładu korporacyjnego – wyniki dotychczasowych badań własnych 151

3.5. Podsumowanie 156

4. Zakres ujawnień na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową w raportach zarządu polskich i niemieckich spółek publicznych – wyniki badania empirycznego 159

4.1. Cel badania, pytania badawcze, grupa i metoda badawcza 159

4.2. Cele systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową w praktyce polskich i niemieckich spółek publicznych – wyniki badania 162

4.3. System kontroli nad sprawozdawczością finansową prezentowany w raportach zarządu polskich i niemieckich spółek publicznych – wyniki badania 170

4.4. Dyskusja na temat wyników oraz ograniczenia badania 190

5. Mechanizmy ładu korporacyjnego jako determinanty zakresu ujawnień na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową prezentowanych w raportach zarządu spółek polskich i niemieckich – wyniki badania empirycznego 195

5.1. Cel badania oraz hipotezy badawcze 195

5.2. Organizacja badania 208

5.3. Zakres ujawnień na temat systemu kontroli nad sprawozdawczością finansową prezentowanych w raportach zarządu polskich i niemieckich spółek publicznych a mechanizmy ładu korporacyjnego – wyniki badań 212

5.3.1. Statystyki opisowe 212

5.3.2. Wyniki analizy regresji 217

5.4. Dyskusja na temat wyników oraz ograniczenia badania 226

Zakończenie 231

Bibliografia 239

Załączniki 259

Abstract 265

Spis rysunków 269

Spis tabel 271

Od Redakcji 273